De Rupelstreek dankt haar identiteit aan haar geografische ligging naast het water en aan haar steenbakkerijverleden. De meer dan 40 oude tunnels zijn een belangrijk onderdeel van het landschap. Ze verbonden de kleiputten met de plaatsen waar de baksteen werd gevormd, gedroogd en gebakken. In opdracht van de provincie Antwerpen zijn die verschillende relicten in kaart gebracht.Gedeputeerde Rik Röttger: “Na de inventarisatie van de tunnels is het nu zaak om de mogelijkheden tot herbestemming te onderzoeken. Laat ons enkele oude tunnels restaureren en nadien inzetten als ecologische of recreatieve verbindingen én als unieke landmarks voor de streek.”
In opdracht van de provincie Antwerpen, voerde het studiebureau Omgeving samen met Erfgoed & Visie een grondige studie uit van de tunnels in de Rupelstreek, periode 1890-1960. De studie kadert binnen het gebiedsprogramma Rupelstreek: ze inventariseert de verschillende relicten en onderzoekt de mogelijkheden naar herbestemming.
Van studie naar visie over 10 tunnels
Tot vandaag zijn er 44 tunnels ingegeven in het GIS (gemeentelijk informatiesysteem), maar de studie focust zich op 10 tunnels in het bijzonder. De studie geeft een grondige beschrijving van de huidige toestand, formuleert welke technische ingrepen noodzakelijk zijn voor restauratie en bekijkt de mogelijkheden tot herbestemming. Deze mogelijkheden kunnen informatief, recreatief of ecologisch (bv. amfibieëntunnel) ingevuld worden. Daarnaast kan het op straatniveau zichtbaar maken van de ondergrondse tunnels de identiteit van de streek benadrukken. Eén tunnel op de site Frateur in Boom krijgt bijzondere aandacht in het rapport, omdat deze de grootste en oudste tunnel is. Hij bevindt zich in de wijk Noeveren en vormt zo onderdeel van de beschermde erfgoedsite.
De resultaten van de tunnelstudie worden verder opgevolgd door het gebiedsprogramma van de Rupelstreek, waar de verschillende gemeentebesturen in zetelen en gecoördineerd door de provincie Antwerpen. Samen nadenken over een visie en aanpak van de tunnels voor de komende jaren staat bovenaan de agenda. Het is de bedoeling dat de studie een levend document wordt, met actualisatie bij wijzigingen of bij het ontdekken van nieuwe tunnels.
Klei, water en landschap bouwstenen voor een visie
De Rupelstreek kent een steenbakkersverleden. Het Rupellandschap heeft daardoor een duidelijke identiteit. Elementen als klei, water en landschap vormen een rode draad tussen heden en verleden. Rond die elementen is het streekverhaal van de Rupel opgebouwd. De provincie Antwerpen formuleerde samen met de Rupel-gemeenten (Rumst, Boom, Schelle, Hemiksem en Niel), de inwoners, de verenigingen, de bedrijven en de Vlaamse Overheid een visie voor het gebied rond verschillende thema’s zoals recreatie, natuur, mobiliteit en beleefbare landschappen.
Foto top: De beschermde tunnel van site Frateur (Provincie Antwerpen)
Foto tekst: Tunnel Kapelstraat Polder – kant Rupel (Provincie Antwerpen)