Geert Bourgeois, Vlaams minister-president en Vlaams minister van Onroerend Erfgoed, heeft drie bunkersites uit de Eerste Wereldoorlog, horende tot de Südabschnitt voorlopig beschermd als monument.
“Omwille van de grote historische en architecturale waarde zijn drie bunkergehelen beschermd: in het kasteelpark Bel Air in Willebroek, bij het Fort Breendonk in Willebroek en op het schooldomein langs de Hof-ten-Berglaan in Puurs. Zij maken onderdeel uit van de Südabschnitt, een Duitse bunkerlinie die tijdens de Eerste Wereldoorlog is aangelegd als onderdeel van de Stellung Antwerpen. Het gaat telkens om sites met twee tot vijf bunkers”, aldus minister-president Geert Bourgeois.
De bunkerlinie Südabschnitt is aangelegd over een lengte van 15 kilometer, tussen de Kloosterstraat in Bornem en het gehucht Blaasveld in Willebroek. Volgens een Belgische naoorlogse inventarisatie zouden er oorspronkelijk 128 bunkers deel uitmaken van deze stelling. Vijftig bunkers zijn vandaag bewaard. De bunkers zijn steeds opgetrokken volgens de standaardontwerpen. Deze ontwerpen zijn in 1916 en 1917 in de Stellung Antwerpen toegepast door de Kaiserliche Fortifikation Antwerpen. De drie geselecteerde sites zijn representatief voor de meest voorkomende bunkertypes in de Südabschnitt en hebben dus een belangrijke architecturale waarde. De bunkers in het kasteelpark Bel Air zijn een interessant ensemble van vier verschillende types, met name een
manschappenonderkomen;
kleine observatiepost voor de infanterie;
grote artillerieobservatiepost;
twee geschutsbunkers.
Vooral de aanwezigheid van een koppel geschutsbunkers is zeldzaam voor de Stellung Antwerpen in het algemeen en meer specifiek voor de Südabschnitt. De aanwezigheid van twee verschillende types observatieposten verhoogt de architecturale waarde van het ensemble. De twee geschutsbunkers en twee observatieposten geven door hun inplanting het verloop van de stelling weer, zoals te zien is op de loopgravenkaarten. Net zoals bij de twee andere bunkersites is de kans groot dat de ondergrond nog waardevolle sporen bevat, die inzicht kunnen geven in de wijze waarop de loopgraaf was uitgebouwd.
Bij de site langs de Hof-ten-Berglaan in Puurs zijn de loopgraven nog zichtbaar in het terrein, wat uniek is voor de Südabschnitt. In deze loopgraven zijn een mitrailleurpost en een observatiepost voor de infanterie vrij intact bewaard gebleven. De historische waarde en context vormt bij de drie sites een belangrijke factor. De bunkers bij het fort van Breendonk (Willebroek) zijn een voorbeeld van de Belgische en Duitse strategische visies die gangbaar waren voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog. Luchtfoto’s maken duidelijk hoe de bunkers bij het fort van Breendonk zorgvuldig in een loopgraaf waren ingeplant. Camouflage speelde bij de inplanting van de bunkers altijd een belangrijke rol. Dit is bij de meeste geselecteerde bunkers terug te vinden. Bunkers werden zorgvuldig onder aarde gebracht. Op de delen van bunkers die niet onder aarde waren gebracht, werden doorgaans betonspatten aangebracht, zodat de constructies moeilijker zichtbaar waren vanuit de lucht.
Na de voorlopige bescherming organiseert het gemeentebestuur een openbaar onderzoek. Op die manier heeft iedereen de kans om opmerkingen of bezwaren kenbaar te maken bij de gemeente. Binnen negen maanden beslist minister-president Geert Bourgeois over een definitieve bescherming.
Meer informatie over de procedure:
https://www.onroerenderfgoed.be/nl/bescherming/beschermd-onroerend-erfgoed/procedure/
Foto’s: Onroerend Erfgoed
