In 10 jaar tijd maken winkels plaats voor afhaalrestaurants, koffiebars en consumentgerichte diensten
Uit nieuw data-onderzoek van de vijf Vlaamse provincies blijkt dat het winkellandschap in Vlaanderen sterke veranderingen doormaakt. In de afgelopen tien jaar verdween één op zes winkels uit het straatbeeld. Parallel aan deze evolutie namen horeca en diensten meer ruimte in binnen de commerciële kernen van steden en gemeenten. In de provincie Antwerpen zijn dat vooral afhaalrestaurants en koffiebars. De winkelkernen worden veelzijdiger. De inbreng van andere functies brengt nieuwe dynamieken en biedt kansen voor bestaande en nieuwe retailers. De Vlaamse provincies brengen de nieuwe data in kaart in het Rapport Detailhandel dat per gemeente beschikbaar is op provincies.incijfers.be. De provincie Antwerpen zet ook detailhandelscoaches in die de steden en gemeenten ondersteunen bij deze shift.
Met bijna 42.400 loontrekkenden en ruim 18.600 zelfstandigen in hoofdberoep is het economisch belang van de sector detailhandel in de provincie Antwerpen best groot. Ook ruimtelijk gaat er een grote impact van uit. De provincies onderzoeken al verschillende jaren data rond de detailhandel per gemeente en winkelgebied. Ze doen dit op basis van verschillende bronnen en data zoals Locatus, RetailSonar, Becom en Statbel.
De vijf Vlaamse provincies publiceren vandaag het nieuwe Rapport Detailhandel, met per gemeente of stad waardevolle inzichten die lokale besturen en ondernemers kunnen helpen om hun concurrentievermogen te vergroten en tegelijkertijd tegemoet te komen aan de steeds veranderende behoeften van de consumenten. Naast informatie over het winkelaanbod bevatten de Rapporten ook cijfers over bestedingen binnen e-commerce én nieuwe koopstromencijfers die inzicht bieden in de kooporiëntaties van Vlaamse consumenten. De rapporten zijn per gemeente beschikbaar via provincies.incijfers.be. De Vlaamse gemeentebesturen kunnen met de Rapporten aan de slag om hun detailhandelsbeleid – al dan niet met ondersteuning van provinciale detailhandelscoaches – op maat te voeren.
Winkelgebieden zijn veelzijdiger
Doorsnee winkelgebieden in Vlaanderen kleuren veelzijdiger – met naast winkels ook andere commerciële activiteiten. Tussen 2013 en 2023 daalde het totaal aantal handelspanden in de provincie Antwerpen van 33.618 naar 30.925. Dit betekent dat 8% van de handelspanden transformeerde naar een niet-commerciële functie. Op die manier kan worden tegemoetgekomen aan andere types van ruimtevraag, denk aan wonen, vrije beroepen of open ruimte.
Dit is meteen een van de opvallende trends die in het rapport naar voor komt: steeds meer winkelpanden worden omgezet naar horeca of diensten, of krijgen een nieuwe, niet-commerciële bestemming. Bij de horecazaken is de groei op 10 jaar tijd van het aantal handelszaken met afhaalmaaltijden en koffiebars in de provincie Antwerpen opmerkelijk.
Bovenstaande trends tonen ook aan dat detailhandel niet op zichzelf staat. Uiteraard is er de invloed van e-commerce (waarover in het Rapport ook Vlaamse cijfers staan), maar dat niet alleen. Winkelen is voor de consument zoveel meer dan aankopen alleen. Inwoners en bezoekers die recreatief wensen te winkelen, maken graag gebruik van deze functies. De consument wil beleving, de handelaar wil passage, en veelzijdige compacte kernen brengen beide samen.
Daling van de leegstand
De onafgebroken toename van winkelleegstand tussen 2008 en 2020 stopt sinds 2021. Vanaf dan gaat het aantal onbenutte handelspanden heel duidelijk in dalende lijn. De nieuwe functies halen de blinde vlekken er uit. Dit vertaalt zich ook in een daling van het aantal vierkante meters leegstand.
Meeste winkels in branches Levensmiddelen en Kleding & Mode
Kijken we vandaag naar de winkels in de provincie Antwerpen, zien we vooral winkels in de branche Levensmiddelen (32,4% van het aantal winkels, 3.623 winkels). Denk hierbij aan supermarkten, buurtwinkels, groente- en fruitzaken, bakkers, beenhouwers. Op de tweede plaats zien we de branche Kleding & Mode met 23,1% van het aantal winkels, goed voor 2.590 winkels.
Stijgende tewerkstelling in detailhandel sinds 2018
Ten opzichte van heel Vlaanderen zien we in de provincie Antwerpen een groter aandeel winkels in de centrale winkelgebieden. Gedeputeerde voor Economie en Detailhandelsbeleid Kathleen Helsen: “Een sterk kernwinkelgebied waarin je een gezonde detailhandelsmix vindt, is de voorwaarde voor leefbare kernen van onze steden en gemeenten. Om dat te doen slagen, staan onze gemeentebesturen er niet alleen voor. De detailhandelscoaches van provincie Antwerpen die onlangs hun 10-jarige werking vierden, blijven hen begeleiden met actuele inzichten. Dat loont, voor onze steden en gemeenten én voor de detailhandel. In vergelijking met 2018 stijgt het aantal zelfstandigen in hoofdberoep in detailhandel. En het aantal loontrekkenden met een job in detailhandel is met 5,1% toegenomen sinds 2018. En deze positieve tendens blijven we opvolgen en stimuleren vanuit provincie Antwerpen.”
De detailhandelscoaches begeleidden de voorbije 10 jaar meer dan 50 gemeenten in onze provincie. Op basis van onder meer de data uit de Rapporten wordt er samen een visie met bijhorend plan uitgewerkt waar de gemeenten mee aan de slag kunnen om het detailhandelsbeleid verder vorm te geven of een specifieke problematiek aan te pakken. Meer info hierover vind je in de digitale foto-expo.
Foto: Copyright: provincie Antwerpen