Reeks ITG-studies geven beter beeld van de parasiet die verwaarloosde tropische ziekte leishmaniase veroorzaakt.
Leishmaniase is een parasitaire ziekte die in bijna honderd landen elk jaar nog 2 miljoen mensen treft, waarvan er ongeveer 50.000 overlijden. De ziekte komt ook in Zuid-Europa voor, bij mensen en honden, en de aandoening krijgt meer kans om zich te verspreiden dankzij klimaatverandering en ingrepen in de natuur.
De Leishmania-parasiet is een slim eencellig beestje dat zich aanpast aan de mens en de weinige beschikbare medicijnen die worden ingezet om de parasiet te verslaan. Hoe de parasiet resistentie ontwikkelt, was tot voor kort een mysterie. Op basis van klinische stalen uit het Indische subcontinent brengt het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) daar verandering in. In vijf jaar tijd verzamelden experts van ITG en het Sanger Instituut in het Verenigd Koninkrijk een unieke dataset met genoomanalyses van patiëntstalen uit onder andere India en Nepal.
De dataset stelt ITG-professor Jean-Claude Dujardin en zijn team in staat om het mysterie van de Leishmania-parasiet langzaam maar zeker te ontrafelen. Eerst brachten de onderzoekers de evolutionaire geschiedenis van de parasiet in het Indische subcontinent sinds 1850 in kaart, waarbij hun resultaten perfect overeenkwamen met de historische bronnen die Britse artsen in India ons nalieten over de eerste epidemieën van leishmaniasis.
Recent toonden de onderzoekers aan hoe de parasiet in slaapstand gaat, waardoor hij onzichtbaar wordt voor de medicatie en het immuunsysteem.
In een volgende studie ontdekten de Antwerpse onderzoekers dat Leishmania met hun aantal chromosomen goochelen om zich aan te passen aan de omgeving, wat bij mensen tot ziekte leidt (zoals bijvoorbeeld downsyndroom).
In een vierde episode sluiten vorsers van het Institut Pasteur in Parijs en het Center for Genomic Regulation (CGR) in Barcelona nu aan. In samenwerking met het ITG gingen ze dieper graven in de dataset van het Antwerpse instituut. Daarbij zagen ze dat cellen binnen één populatie van Leishmania genetisch niet identiek waren en een mozaïek van cellen aanmaken; individuele cellen met verschillende aanpassingsmogelijkheden. Zulke genoomvariaties komen ook bij veel kankervormen voor. De nieuwe resultaten verschenen deze maand in het vakblad Nature Ecology & Evolution.
Professor Jean Claude Dujardin, departmentshoofd Biomedische Wetenschappen van het ITG: “Door het mysterie van de Leishmania-parasiet verder te ontrafelen, komen we steeds dichterbij oplossingen voor de bestrijding van deze verwaarloosde tropische ziekte, waar te weinig aandacht en middelen aan besteed worden.”
“Een fantastisch aspect van ‘Open Science’ is dat alle data van genoomanalyses publiek gemaakt worden, wat tot nieuwe samenwerkingen leidt, zoals die tussen het ITG, Institut Pasteur en het CGR. De nieuwe studie bevestigt ook dat het ITG goud in handen heeft met een unieke collectie patiëntstalen en gekoppelde genoomdata.”
Foto: Instituut voor Tropische Geneeskunde