Lang werd toerisme gezien als de ‘redder’ van erfgoed, en er zijn organisaties en instellingen die zulks nog altijd propageren. Toerisme zou zorgen voor de nodige inkomsten om erfgoed in stand te houden en te restaureren. Toerisme zou de belangstelling van beslissingsnemers op het belang van erfgoed vestigen…
Langzaam maar zeker komen nu echter ook de nadelige gevolgen bovendrijven. Toen we vorig jaar in Barcelona waren bemerkten we op tal van plekken anti-toerisme slogans. Het massa-toerisme overrompelt sommige steden en gemeenten, en tast er de sociale en culturele structuur aan. Nadat reeds bewonersprotest op gang kwam in ‘traditionele’ toeristische bestemmingen, komt nu eveneens her en der reactie in industriële regio’s die toeristisch ontsloten worden.
In het verleden konden wij ook ondervinden dat je niet zomaar, zonder overleg met bewoners, toeristische rondleidingen zonder overleg met bewoners kunt organiseren langsheen beluiken en in arbeiderswijken. En tijdens één van de Europese projecten, bij een bezoek aan een bedrijf waar nog met oude technieken werkte, konden we van werknemers ‘achter de schermen’ van het officieel bezoek vernemen, dat ze niet graag hadden dat ze bekeken werden als ‘dieren in de zoo’.
Ontwikkeling van industrieel erfgoedtoerisme moet dus met een reeks specifieke factoren rekening houden – niet in het minst met de mensen die nog in oude industriële buurten wonen, met de man of vrouw achter de machine of het werktuig. Toeristische ontsluiting in industriële regio’s kan dus niet zomaar top-down.
Eén van de conflicten die recent uitbarstte gebeurde in Nederland. Bewoners van de 19 molens bij Kinderdijk zijn het massatoerisme zat. Om iets tegen de overlast te doen, voerden ze actie en deelden ze uit protest (Engelstalige) ansichtkaarten uit aan toeristen. Op de kaart schrijven ze dat er 600-duizend toeristen per jaar komen, terwijl er 60 mensen wonen. “Verhouding 10-duizend tegen 1”, staat er. De bewoners voelen zich steeds meer aangetast in hun privacy – en gaan daarmee in tegen het beleid en de plannen van de Stichting Werelderfgoed Kinderdijk (SWEK).
Foto: www.industrieelerfgoed.be