In 2019 zal het 500 jaar geleden zijn dat Gilbert van Schoonbeke in Antwerpen werd geboren. Ter gelegenheid daarvan wil de stad een aantal herdenkingsinitiatieven organiseren of ondersteunen. Gilbert van Schoonbeke speelde een zeer belangrijke rol in het Antwerpen van de 16de eeuw, de ‘Gouden Eeuw’.
Gilbert van Schoonbeke
Gilbert van Schoonbeke was een sleutelfiguur in het Antwerpen van de 16de eeuw, de ‘Gouden Eeuw’. Na het beleg van de stad in 1542 door Maarten van Rossem, kreeg hij in 1549 de opdracht de gehavende stadswallen te herstellen. Van Schoonbeke bouwde de wallen herop – de zogenaamde ‘Spaanse omwalling’ – en ontwikkelde meteen ook de Nieuwstad, een drassig gebied ten noorden van de oude omwalling. Behalve met de bouw van de Spaanse omwalling en de incorporatie van de Nieuwstad, drukte Van Schoonbeke zijn stempel op het 16de-eeuwse Antwerpen met diverse projecten. Als waagmeester nam hij het initiatief tot de nieuwe Stadswaag. Hij bouwde het Tapissierspand, een gesloten handelshal aan de Graanmarkt. In het gebied Nieuwstad maakte hij drie vlieten en tussen de vlieten bouwde hij industriële panden. Hij richtte onder meer het Waterhuis op, een waterdistributiecentrale die 16 nieuwe brouwerijen in de buurt van water voorzag. In de buurt van het Harmoniepark en de Markgravelei ontwikkelde hij een residentieel gebied met ‘hoven van plaisantie’ voor de rijke burgerij. Tijdens zijn korte leven (hij werd slechts 37) nam hij de ontwikkeling van één derde van alle nieuwe straten in Antwerpen uit de 16de eeuw voor zijn rekening. Hij kreeg dan ook met recht de bijnaam ‘Meliorator Antverpiae’. Caroline Bastiaens, schepen voor cultuur, vertelt: “Gilbert van Schoonbeke was een stedenbouwkundige en stadsontwikkelaar avant-la-lettre. Met de restauratie van het FelixArchief, de bouw van het MAS en van Red Star Line Museum hebben we in de 21ste eeuw letterlijk verdergebouwd op wat hij heeft gerealiseerd. Hij verdient dan ook een mooi eerbetoon voor zijn 500ste verjaardag. Daarom brengen we in het FelixArchief een tentoonstelling zodat iedereen kan kennismaken met zijn leven en werk.”
Brouwershuis
De belangrijkste getuigenis van Van Schoonbekes activiteiten, is het Waterhuis, vandaag beter bekend als ‘Brouwershuis’. Deze vroegmoderne hydraulische installatie werd eeuwenlang door de Antwerpse Brouwersnatie gebruikt als maatschappelijke zetel en was als waterdistributiecentrale op beperkte schaal in gebruik tot 1930. In 1931 werd het bij het Museum van Oudheden (Steen en Vleeshuis) gevoegd. In de jaren 1950 werd de bij de hydraulische installatie horende molenaarswoning grondig verbouwd in functie van de exploitatie als museum. In 2000 werd het museum gesloten, eind 2014 werd een restauratiedossier ingediend bij de Vlaamse overheid met het oog op subsidiëring. Deze restauratie is beperkt tot de hydraulische installatie en de bijhorende vertrekken van de brouwersnatie; de molenaarswoning werd er niet in opgenomen. “Respect voor ons rijke erfgoed staat voorop”, benadrukt burgemeester Bart De Wever. “De voorbije jaren hebben we de restauratie van het stadhuis en het Steen eindelijk op de rails gekregen. De Handelsbeurs, een van de mooiste historische gebouwen van de Lage Landen, wordt in volle glorie hersteld en terug toegankelijk voor de Antwerpenaar. En we willen ook heel het Brouwershuis grondig restaureren om dit icoon van onze Gouden Eeuw opnieuw een invulling te geven.”
In 2019 zal de stad Antwerpen Gilbert van Schoonbeke herdenken met een aantal initiatieven:
een museale presentatie over Van Schoonbeke en het Antwerpen van zijn tijd, eventueel geflankeerd door kleinere lokale presentaties;
de ontwikkeling van een Van Schoonbekewandeling, waarbij nog bestaande gebouwen uit de tijd van Gilbert van Schoonbeke en plekken in de stad waar Van Schoonbeke o.a. als urbanist sporen heeft nagelaten, worden aangedaan;
het plaatsen van tekstpanelen op straat op deze plekken en/of het opnemen van deze teksten in de MuseumApp;
het inrichten van concerten met muziek uit de tijd van Gilbert van Schoonbeke
Parallel aan deze initiatieven start de stad gesprekken met de verschillende erfgoedpartners over eventuele extra programmaonderdelen.
Foto: OCMW Antwerpen