Immaterieel erfgoed is de laatste jaren sterk in opmars, gevolg van de UNESCO-Conventie uit 2003. Echter, in Vlaanderen en in Europa globaal, is eer nog (te) weinig aandacht voor het immaterieel erfgoed van nijverheden. Toch werd precies die problematiek al veel vroeger aangekaart, jaren voor de discussies die tot de UNESCO conventie leidde.
Reeds tijdens de eerste TICCIH congressen (o.m. Zweden, 1978) waren er boeiende tussenkomsten van een Japanse prof (Shuji Ohashi) over de wijze waarop in Japan de tradities doorgegeven werden (o.m. van het zwaardsmeden en putboren) en hoe ‘ambachten’ en ‘ambachtslieden’ konden beschermd worden om hun kennis en ervaring door te geven. Hij benadrukte constant dat niet het materiële resultaat het belangrijkst was, maar wel de “geest” waarin en waarmee ze tot stand gebracht werden. Oude technieken waren er niet omwille van de oude technieken ‘an Sich’, maar wel omdat ze drager waren van iets immaterieels, een geestelijk goed. De technieken waren er niet, en konden niet zonder een pak filosofie, dat de techniek droeg.
Het is vanuit de Oosterse filosofie dat ook het begrip ‘immateriële cultuur’ in het westen doorgedrongen is – maar we hebben er iets ‘anders’ van gemaakt, als je de discussie over zwartepieten en carnaval van Aalst wat gevolgd hebt.
Intussen verdween veel industriële immateriële cultuur. De knowhow van de oude touwslagerijen van Hamme en omgeving is verdwenen. Zelfs de kennis en ervaring van het traditionele vlaszwingelen is zo goed als weg. Waar zit de kennis van het klinknagelen ?
Het vak van de molenaar kon gelukkig opnieuw opgekrikt worden en doorgegeven via de cursussen ‘vrijwillige molenaar’ die als een paar decennia ingericht worden. Vandaar terecht dat nu gepleit wordt voor de erkenning van dit ambacht als immaterieel erfgoed – want zonder hen kunnen we wind- en watermolens niet (veilig) aan het draaien houden. En, met molens zijn ook heel veel immateriële tradities en gewoonten verbonden. Een beetje ‘op zijn Japans’…
Laat dit een begin zijn, en laten we eens een inventaris maken van dit soort immaterieel erfgoed dat in Vlaanderen nog overleeft – het minstens registreren, maar ook nagaan op welke wijze het een plaats kan krijgen vandaag en morgen.
Foto: www.industrieelerfgoed.be