Ecosystemen bevinden zich op een ‘koolstofkantelpunt’. In een nieuwe studie in het toptijdschrift Nature Ecology and Evolution toont een internationaal team van wetenschappers, onder wie Ivan Janssens van de Universiteit Antwerpen, dat landecosystemen wereldwijd op het punt staan minder koolstof op te nemen. Zo’n omslag in de koolstofopname is cruciaal, want het zou de klimaatverandering kunnen versnellen.
Tot op heden profiteren planten vooral van de positieve effecten van de stijgende CO2-concentratie en stikstofdepositie uit de lucht, en van het langer wordende groeiseizoen. Ze nemen extra CO2 op, waardoor ze ons in feite helpen in de strijd tegen klimaatverandering. De negatieve effecten van klimaatverandering, onder andere de meer frequente hittegolven en langdurige droogtes, dreigen nu echter meer en meer de overhand te nemen. Dat blijkt uit een grootschalige studie door een team internationale wetenschappers, onder wie Ivan Janssens (UAntwerpen, Global Change Ecology Centre, onderzoeksgroep Planten en Ecosystemen). “De aarde staat op een kantelpunt tussen een periode gedomineerd door bemesting, waarin ze groener en productiever is geworden, en een periode gedomineerd door opwarming, waarin ecosystemen het steeds moeilijker krijgen en minder productief dreigen te worden.”
Klimaatakkoord
Dit is niet alleen van belang voor de productie van voedsel en hout, maar ook voor de klimaatopwarming zelf: bossen en graslanden nemen ongeveer een derde van de menselijke CO2-emissies op. Als ecosystemen inderdaad minder koolstof gaan opnemen, is dit slecht nieuws voor het klimaatakkoord van Parijs, waarin werd afgesproken tegen het einde van deze eeuw de menselijke koolstofemissies te laten dalen tot onder het niveau van de koolstofopname door de natuur. “Toenemende droogte en hittegolven zijn niet het enige probleem”, legt Janssens uit. “Sneller groeiende planten hebben niet alleen meer koolstof nodig. Ze hebben ook nood aan andere voedingsstoffen zoals fosfor en kalium. Maar in tegenstelling tot stikstof – dat in de lucht komt door bijvoorbeeld uitlaatgassen en veeteelt – is er van deze stoffen geen extra aanvoer vanuit de lucht. De meeste bodems bevatten wel veel fosfor, maar planten kunnen dit heel moeilijk opnemen omdat fosfor sterk wordt gebonden door mineralen in de bodem.”
Watervaleffect
De onderzoekers wijzen erop dat we waakzaam moeten zijn voor een watervaleffect, waarbij de verminderde bijdrage van planten aan koolstofopname de klimaatopwarming verder versnelt. De studie, gepubliceerd in Nature Ecology and Evolution, toont aan dat de klimaatverandering zou kunnen versnellen omdat we de kantelpunten nog niet duidelijk kennen. Snelle opvolging van de klimaatakkoorden is dan ook noodzakelijk.
