Miraeus Lecture door Anton van der Lem
Door de toenemende ontkerkelijking zijn priesterbibliotheken terechtgekomen in musea, archieven en bibliotheken. Vier van deze priesterbibliotheken zijn thans gecatalogiseerd en raadpleegbaar in de afdeling Bijzondere Collecties van de UB Leiden. Anton van der Lem zal met veel afbeeldingen de geschiedenis en samenstelling van deze bibliotheken presenteren en daarbij ook ingaan op de conservatoire aspecten.
Het jaar 1572 was het begin van de ‘tweede’ Opstand in de Nederlanden. Met geweld maakten Geuzen zich meester van steden in Holland, Zeeland en andere gewesten. Daarbij moesten vooral geestelijken, kerken, kloosters en abdijen het ontgelden. Geestelijken werden weggejaagd of zelfs gemarteld en om het leven gebracht. Hier gingen klooster- en abdijbibliotheken in vlammen op, elders werden kostbare boeken en handschriften gestolen of weggestuurd met een bestemming waar zij niet aankwamen. De Opstand betekende bovendien het einde van de kerkelijke infrastructuur in het noorden – de gelovigen leefden voortaan volgens de Kerk in partibus infidelium. Als missiegebied werden ze voortaan bediend door priesters van de zogeheten Hollandse Zending, opgeleid in Leuven en Dowaai, of buiten de Nederlanden in Parijs of Keulen.
Geestelijke leiders drongen er bij de priesters op aan zelf een boekerijtje aan te leggen, om de eigen kennis en vroomheid blijvend te vermeerderen en – nog belangrijker – hun schaapjes de juiste zielzorg te kunnen geven en de aanhangers van een ander geloof, zoals doopsgezinden en gereformeerden, van repliek te kunnen dienen. Na hun overlijden lieten priesters hun boekerij doorgaans achter ten behoeve van hun opvolgers, die op hun beurt weer boeken aan de collectie konden toevoegen, waardoor er na verloop van een paar eeuwen heuse bibliotheken van vier tot vijf kasten ontstonden.
Door de toenemende ontkerkelijking zijn zulke priesterbibliotheken terechtgekomen in musea, archieven en bibliotheken. Vier van deze priesterbibliotheken zijn thans gecatalogiseerd en raadpleegbaar in de afdeling Bijzondere Collecties van de UB Leiden. Drie uit dorpen in Zuid-Holland: Kethel, Noordwijk en Langeraar, één uit het Noord-Hollandse Edam. Met veel afbeeldingen zal de spreker de geschiedenis en samenstelling van deze bibliotheken presenteren en daarbij ook ingaan op de conservatoire aspecten. Weliswaar heeft het tonen van boeken uit de Zuidelijke Nederlanden iets van het brengen van uilen naar Athene, maar hij hoopt u toch inzicht te geven in een specifiek Nederlands verschijnsel.
Anton van der Lem is oud-conservator oude drukken van de Universiteitsbibliotheek Leiden.
Praktisch
Woensdag 20 april 2022, 19u
In de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
Gratis toegang
Miraeus Lectures
Sinds 2009 organiseert de Vlaamse Werkgroep Boekgeschiedenis, in samenwerking met de Vereniging van Antwerpse Bibliofielen, boekhistorische lezingen die de boekgeschiedenis in de Nederlanden in een internationaal perspectief plaatsen. De lezingen, in het Engels, het Frans of het Nederlands, vinden plaats op woensdagavond in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, en zijn gratis toegankelijk.
Foto: www.consciencebibliotheek.be