Sieraden en juwelen zijn ouder dan je denkt. Volgens archeologen dateren ‘kunst’ en ‘symbolisch gedrag’ van 40.000 jaar geleden, de tijd van de ‘creatieve explosie’ ofwel de tijd dat de neanderthalers werden verdrongen door de cro-magnon. Juist? Waarschijnlijk niet. Niet alleen dat deze opvatting alleen maar voor Europa zou kunnen gelden, oudere vondsten logenstraffen ook deze opvatting. Ook bij de homo erectus was sprake van bepaalde kunst- en cultuuruitingen.
Er zijn versierde vuistbijlen gevonden uit het Acheuléen (2 miljoen–300000 jaar geleden), speciaal gearrangeerde kristallen in India uit dezelfde periode, versierde stenen en botten van 300000 jaar geleden (Bilzingsleben), een even oud vuurstenen beeldje (Berekhat Ram; Heilige Land), kralen van 130000 jaar terug (Skhul; Israël en Oued Djebbena; Algerije), vuursteen met complexe tekens (Golan hoogvlakte) van 55.000 jaar terug enzovoort.
Deze vondsten weerleggen de stelling dat er pas 40000 jaar geleden een culturele explosie heeft plaats gevonden. Zeer waarschijnlijk behoorden taal, kunst en religie reeds tot de culturele uitingen van de homo erectus en de neanderthaler. Wellicht lag een oudere beschaving hieraan ten grondslag?
Nomaden
Hoe dit te rijmen valt met het nomadische leven, dat de neanderthaler geleid zou hebben, valt niet goed te verklaren. Volgens – met name Leidse – archeologen was de neanderthaler een jager op groot wild, die steeds achter de kudden aan moest trekken. Dit omdat hij vanwege zijn energiebehoefte per dag grote hoeveelheden vlees moest eten. Onderschatten we deze jagers cultureel?
Persoonlijke sieraden
Natuurlijk nemen de kunstvondsten in aantal toe naarmate we in recentere tijd komen. Persoonlijke sieraden van schelpen, koraal, tanden, ivoor, kalksteen, been en gewei duiken overal in Europa op vanaf 40.000 jaar geleden.
Grotschilderingen komen overal voor en zijn vaak van aanzienlijker ouderdom (30.000) dan die in de grotten van Altamira en Lascaux. In Amerika dateren ze uit 16.000-12.000vC, ouder dan de immigratie over de Beringstraat. Aan de Venusbeeldjes uit het Gravettien 25.000 jaar geleden) gingen in heel Eurazië beeldjes van vrouwenfiguren en vulva-afbeeldingen vooraf uit het Aurignacien (31.000 jaar geleden). Bewerkte muziekinstrumenten uit botten, beenderen en ivoor (raspen, schrapers, fluitjes, trompetschelpen) dateren uit het Solutréen/Magdalenien (20.000-8.000 jaar geleden).
Bewoning
Zeer waarschijnlijk is de homo erectus ook eerder uit Afrika gaan trekken dan tot nu toe werd aangenomen. Zo is vastgesteld dat bijna 2 miljoen jaar geleden India (Rawalpindi) reeds bewoond was, 1.8 miljoen jaar geleden Andalusië (Spanje), China en Java, 600.000 jaar geleden Japan.
Het Indonesische eiland Flores, dat ook toen slechts bereikt kon worden overzee, was reeds tussen 1 en 500.000 jaar geleden bewoond. Recente vondsten van vroege artefacten wijzen ook op bewoning van Siberië door de homo erectus (1-5 miljoen jaar geleden). Om zich in dit klimaat staande te houden zal hij vuur hebben moeten kunnen maken en bontkleding dragen. Dat wijst op een cultuur, die verder ontwikkeld was dan men doorgaans aan de homo erectus wil toeschrijven.
Oversteek
Sommige archeologen achten het mogelijk dat de Chinese en Siberische volken in die tijd ook overgestoken kunnen zijn naar Noord-Amerika. Artefacten van de vindplaats Calico Mountains zouden wijzen op bewoning 200.000 jaar geleden. Uit dezelfde periode ongeveer zouden artefacten dateren in Brazilië (Esperança grot).
Auteur: Stefaan Van Laere
Foto’s: www.seniorennet.be