In samenwerking met de vzw Stop Darmkanker en verzekeraar AG Insurance stelt ZOO Antwerpen vanaf begin april 2019 ‘Juwelen met een grote boodschap’ tentoon. De expo bestaat uit 20 juwelensets geïnspireerd op de uitwerpselen van 19 dieren en 1 darmkankerpatiënt. Die moet het publiek van ZOO Antwerpen informeren en sensibiliseren rond het belang van vroegtijdige opsporing van darmkanker. Elke dag sterven maar liefst 9 Belgen aan darmkanker. ZOO Antwerpen steunt als maatschappelijk verantwoorde onderneming dan ook graag dit project en stelt haar locatie ter beschikking voor het sensibiliseren van honderdduizenden mensen. Bovendien zijn dierlijke uitwerpselen ook erg belangrijk voor ZOO Antwerpen als basis voor wetenschappelijk onderzoek.
In het kader van darmkankerpreventie slaan vzw Stop Darmkanker, ZOO Antwerpen en verzekeringsmaatschappij AG Insurance de handen in elkaar. Van begin april tot eind augustus 2019 zal de expo ‘Juwelen met een grote boodschap’ plaatsvinden aan het olifantenverblijf in ZOO Antwerpen. De uitspraak ‘grote boodschap’ mag 
letterlijk en figuurlijk geïnterpreteerd worden. Daniëlle Goffa, de ontwerpster achter de collectie exclusieve juwelen, zag dierlijke uitwerpselen als een bijzondere bron van inspiratie. “Mijn fascinatie voor de uitwerpselen van dieren begon tijdens mijn edelsteenreizen naar Azië, Afrika en de Egyptische woestijn. De verscheidenheid gaf me zoveel inspiratie dat ik dit onderwerp wou vertalen naar juwelen. Tijdens mijn ontmoeting met Dr. Luc Colemont werd de link naar Stop Darmkanker snel gelegd”, zegt Daniëlle Goffa. Zij baseerde haar juwelen op de uitwerpselen van 19 dieren en 1 darmkankerpatiënt. Met behulp van ZOO Antwerpen verzamelde ze mest van onder andere de olifant, de giraf en de wombat. Maar de grote boodschap van deze expo is: doe de test!
Doe de test!
Waarom? Meer dan 20 Belgen per dag krijgen de diagnose darmkanker en maar liefst 9 sterven dagelijks aan de sluipmoordenaar. Dat is veel te veel, volgens maag- en darmspecialist Dr. Luc Colemont en drijfveer achter deze expo. Dr. Luc Colemont zet zich al jaren actief in voor de strijd tegen darmkanker. “Ik leg mij toe op het geven van informatie en voorlichting over dit monster. Als darmkanker op tijd ontdekt wordt, is er meer dan 90% kans op genezing. Darmkanker vroegtijdig opsporen, kan eenvoudig via een stoelgangtest. Onder het motto ‘Kennis delen kan levens redden’ slaan wij daarom de handen in elkaar om het brede publiek hiervan bewust te maken. Danielle Goffa bewijst hoe je iets uit de taboesfeer kunt halen en het naar iets heel mooi kan vertalen. 1 op 20 mensen wordt geconfronteerd met darmkanker. Geef darmkanker geen kans en doe de test! Raadpleeg je huisarts.”
Informeren en sensibiliseren rond het belang van het vroegtijdig opsporen, is het doel van deze expo. “Dit is een boodschap die wij erg ondersteunen. We zijn blij om dit onderwerp onder de aandacht te brengen en hier mee onze schouders onder te zetten”, vertelt Dries Herpoelaert, algemeen directeur van ZOO Antwerpen.
Ook verzekeringsmaatschappij AG Insurance steunt dit project. Als ‘Supporter van jouw leven’ besteedt AG Insurance al jaren veel aandacht aan preventie en een gezonde levensstijl. Op dat vlak zijn er duidelijke raakvlakken met de missie van ‘Stop Darmkanker’: het risico op darmkanker kan door gezond te leven met een kwart beperkt worden. Het is een gezamenlijke ambitie om tegen 2021 zowat 6.000 darmkankers vroegtijdig op te sporen. Als marktleider in collectieve pensioen- en gezondheidsverzekeringen die sterke banden heeft met tal van grote bedrijven verspreid over het hele land, zorgt AG Insurance voor een aanzienlijke schaalvergroting die meer levens kan redden, meer leed kan vermijden en extra kosten kan besparen. Dankzij de samenwerking met AG Insurance bereikte de boodschap van de vzw al meer dan 600 medewerkers van de verzekeraar in Brussel, Antwerpen en Charleroi. Bovendien moedigt AG onder de slogan ‘Bedrijven stoppen darmkanker’ zijn B2B-klanten aan om infosessies voor het eigen personeel te organiseren – zo werden nog eens 1.000 extra mensen bereikt – en verleent hij operationele steun om de participatiegraad in Franstalig België een boost te geven. Ten slotte stimuleert AG Insurance ook via zijn verzekeringsaanbod de 
preventie van darmkanker. Voortaan worden in de verschillende formules van zijn hospitalisatieverzekeringen ook de kosten verbonden aan onderzoeken ter preventie van darmkanker terugbetaald.
Mest is goud voor de wetenschap
Dierlijke uitwerpselen zijn erg belangrijk voor ZOO Antwerpen als basis voor wetenschappelijk onderzoek. Wat leert de dierentuin daaruit voor dieren op het terrein en in veldprojecten? “Mest is goud voor de wetenschap”, zegt zoölogisch directeur Linda Van Elsacker. “In verschillende wetenschappelijke disciplines vertellen uitwerpselen erg veel. Dat begint al macroscopisch, of met het blote oog. We kunnen door de vorm bijvoorbeeld zien van welke diersoort de mest is. Ook de stevigheid, de kleur en de geur geven informatie. Eigenlijk is de beoordeling van mest van dieren heel erg te vergelijken met die van kleine kinderen. De staat laat ons toe heel snel de gezondheid te beoordelen. Als we even peuteren kunnen we voedselresten waarnemen. In veldprojecten verraden die naar welke voedselbomen we op zoek moeten om de dieren te vinden.” Microscopisch kunnen parasieten, eitjes en wormen ontdekt worden. Dat is evenzeer een indicatie van een mogelijk medisch probleem. Het onderzoek kan nog dieper gaan. Op moleculair niveau leert DNA-analyse welk individu de mest geproduceerd heeft. “Niet alleen kunnen we dan zeggen dat het pakweg mest van een gorilla is, maar ook van bijvoorbeeld de oudste vrouw in een groep. Hormonaal kan uit mest geconcludeerd worden of ze gestresseerd of zwanger was. Dat is vooral belangrijk als we in het veld het dier zelf niet zien en we alleen mest kunnen verzamelen om op verder te werken. Het onderzoeken van mest is in dierentuinen vooral een niet-invasieve manier om dieren te onderzoeken. Kortom: mest is een onuitputtelijke bron van informatie.”
Gorilla’s, de tuiniers van het oerwoud
In de natuur heeft het onderzoek van mest al baanbrekende inzichten opgeleverd. In Kameroen werkt ZOO Antwerpen al meer dan 20 jaar aan een beschermingsproject 
Projet Grands Singes (PGS). De grootte van de populatie gorilla’s wordt er onder meer geschat aan de hand van de gevonden uitwerpselen. Maar nog concreter: gorilla’s zijn vruchteneters. Ze slikken grote zaden in het geheel in. Die zaden verschijnen terug in de mest. Door ze te identificeren, te tellen en te bekijken of ze beschadigd waren, kregen de wetenschappers van ZOO Antwerpen ook een duidelijk beeld van de hoeveelheid en de aard van de zaden die een gorilla verspreidt. Er werd bestudeerd of er een verschil was in de kiemkracht van zaden die uit de gorillamest kwamen tegenover zaden die rechtstreeks met fruit op de grond vielen.
Uit het onderzoek blijkt dat de zaden uit gorillamest beter kiemen en uitgroeien tot een zaailing. Doordat gorilla’s grote afstanden afleggen, worden de zaden in de mest bovendien automatisch ver van de oorspronkelijke boom achtergelaten in een omgeving met veel zonlicht en weinig concurrentie van andere bomen. Want gorilla’s slapen graag op open plaatsen en deponeren er mest. “Met deze meststudies hebben we aangetoond welke cruciale rol gorilla’s spelen in het herstel van het oerwoud. Als wouden door houtkap verdwijnen, is de gorilla bedreigd maar ook omgekeerd. Want gorilla’s houden wouden in stand. Het gaat dus om een zeer kostbare relatie want een regenwoud is een wereldwijde spons voor CO2. Als het natuurlijke evenwicht en de ecologische processen in de regenwouden worden verstoord, heeft dit wereldwijde implicaties op het klimaat en op onze gezondheid en welzijn. En dat is slecht nieuws voor ieder van ons. Dus door de studie van hun drollen hebben we aangetoond dat de bescherming van de gorilla belangrijk is voor ons allemaal.”
Leer meer over dit specifieke onderzoek via https://www.zooscience.be/nl/verhalen/tuiniers-van-het-regenwoud/
Wil je nog meer wetenschappelijke projecten van ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael ontdekken, bezoek dan www.zooscience.be.
Foto’s & video: ZOO Antwerpen & Ruddy Berghmans