De 16de-eeuwse Kipdorpbrug zag in september 2017 terug het daglicht, na 150 jaar te zijn afgedekt door de Leien. In de eerste fase werd de Kipdorpbrug tot 3,5 meter diepte vrijgelegd en archeologisch onderzocht. In oktober, november en december werden stabilisatiewerken uitgevoerd. De komende 5 weken zullen de brug, het bastion en de stadsmuur verder uitgegraven worden tot 7 à 8 meter diep, dus tot op de fundamenten. Ook de stadsgracht zal grondig gecontroleerd worden op vondsten. Hierna volgt half februari een publieksmoment.
De tweede fase van het archeologische onderzoek van de Kipdorpsite start nu en zal een aantal weken in beslag nemen. Wanneer de Kipdorpbrug, het bastion en de stadsmuur helemaal verder uitgegraven zijn, ontstaat er een uniek zicht op de monumentale stadswallen ter hoogte van de voormalige 
Kipdorppoort. Aan het einde van het onderzoek, in het eerste weekend van de krokusvakantie (10 en 11 februari 2018), zal ook het publiek een kijkje kunnen nemen en de Gouden 16de eeuw van Antwerpen van dichterbij kunnen ontdekken. Hierover volgt later meer info.
De Kipdorpbrug
De Kipdorppoort was één van de 5 toegangspoorten van de Spaanse omwalling die gebouwd werd in opdracht van Karel V tussen 1542 en 1553. De Kipdorpsite bestaat uit 4 delen: het bastion, de brug, de stadsmuur en de gracht. De brug was 90 meter lang, 7 meter breed en 7 meter diep. Ze liep in 2 grote bochten over de stadsgracht en verbond zo de landszijde ter hoogte van Borgerhout met de stad. De brug werd gebouwd in baksteen en heeft 7 gewelfbogen. Ter hoogte van de stadspoort en aan landszijde stond een houten ophaalbrug. De brug was bekleed met natuursteen, in een latere fase werden ook restauraties aangebracht in speklagen, dit is de afwisseling van 
baksteen (rood) met natuursteen (wit).
Van op de Kipdorpburg vond 435 jaar geleden, op 17 januari 1583, een aanval op de stad plaats die gekend is als de ‘Franse furie’. De hertog van Anjou viel die dag met Franse troepen via een list de stad aan. Er werd gedurende een dag hevig strijd geleverd, maar doordat de Antwerpse burgers snel onder de wapens werden gebracht, konden zij de indringers verjagen. De Kipdorpbrug was het schouwtoneel van hevige gevechten. Er sneuvelden 1500 Franse soldaten. Tussen 1864 en 1865 werd de 5 kilometer lange stadsomwalling afgebroken en werden de Leien heraangelegd. Bij deze afbraak werd een horizontaal afbraakniveau vastgelegd, dat verschilt per zone van de omwalling. Dit niveau ligt ter hoogte van de Kipdorpbrug vrij hoog, zodat het vroegere loopniveau nog volledig bewaard is. Daardoor zijn hier het wegdek en de bruggewelven als enige van de stadsomwalling nog bewaard gebleven. De poort was gelegen op de hoek van de huidige straat Kipdorpbrug en de Theaterbuilding.
Integratie bouwkundige werken
De nieuwe autotunnels van de Italiëlei zullen deels door de pijlers van de historische Kipdorpbrug lopen. Om dat te realiseren moet de brug eerst voldoende intern verstevigd worden. In een eerst stap worden horizontale glasvezelnetten gecreëerd in de brugpijlers, net boven het dak van de nieuw te bouwen tunnels. Vervolgens worden de bakstenen pijlers onderaan verlengd door via het dek van de brug lange verticale palen te maken in en onder de brug. Deze verlenging heeft 2 doelen: het stabiel houden van de brug tijdens de archeologische registratie en het opvangen van de te behouden elementen bij afbraak van de pijlers. Wanneer de archeologen de site volledig in kaart hebben gebracht, start de afbraak van de pijlers. Het parement en het middeleeuwse baksteenwerk worden zorgvuldig verwijderd tot enkele centimeters onder het glasvezelnet. Zodra de pijlers zijn afgebroken, steunt het te behouden brugdeel bovenaan op de verticale kolommen en de nieuw gevormde fundering. Wanneer de brug volledig is opgevangen worden de betonnen tunnels aangemaakt doorheen de site. Wanneer de tunnels klaar zijn wordt de zone tussen de archeologische brug en de autotunnel onder druk opgevuld. Vanaf dat moment steunt de brug op de autotunnels en kunnen de tijdelijke verticale kolommen verwijderd worden.
Archeologisch onderzoek elders op de Noorderlijn
De archeologen volgen de planning van de werf, waardoor recent heel wat opgravingen plaatsvonden op de Italiëlei. Een greep uit de vele resultaten:
· 350 meter stadsmuur van de Nieuwstad, de 16de-eeuwse noordelijke stadsuitbreiding, werd in kaart gebracht – Achter de stadswallen werd een 16de-eeuws bouwblok met kasseistraat vrijgelegd.
· ter hoogte van de Tunnelplaats: het bastion van de Rode Poort met kazemat
· tussen Tunnelplaats en Paardenmarkt: een stuk van de brug van de Rode Poort, dat aansloot op het halfbastion dat de Rode Poort beschermde – De brug en het halfbastion waren verbonden door een muurtje (Oudaen). Deze muur scheidde de stadsgracht van de Houwer, het waterreservoir voor de bierbrouwers.
· In de parking voor het operagebouw werden de fundamenten van 30 meter stadsmuur vrijgelegd en werd de gracht onderzocht. In de gracht werden heel wat houten speelballen, munitie, aardewerk en munten gevonden.
Na het onderzoek
Aangezien de Kipdorpbrug permanent zichtbaar zal blijven als onderdeel van het Operaplein, loopt het archeologisch onderzoek samen met de planning van de aannemer van de Noorderlijn. Na het onderzoek zal de aannemer delen van de archeologische site verwijderen voor de aanleg van de autotunnels. De archeologische site zal afgewerkt zijn samen met de aanleg van het volledige Operaplein in de zomer 2019.
Meer informatie vindt u op www.antwerpenmorgen.be.
Foto’s: Stad Antwerpen