Meer dan 44 unieke locaties zetten op zondag 8 september hun deuren open voor de 31ste editie van Open Monumentendag. In Antwerpen staat de 16de-eeuwse stadsplanner Gilbert Van Schoonbeke centraal. Ontdek hoe hij 500 jaar geleden zijn stempel heeft gedrukt op het Antwerpen van vandaag.
Nog niet beslist welke plekken je gaat bezoeken? Dan zetten we je we hier verder op weg.
Zes gebieden, zes verhalen
Elke locatie is een bezoek waard, maar het is onmogelijk om ze allemaal op één dag te bezoeken. Om richting te geven aan de nalatenschap van Van Schoonbeke werd het programma opgebouwd rond zes gebieden die hij liet aanleggen in de 16de eeuw.
1. Stadswaag
Als waagmeester overtuigt Van Schoonbeke in 1547 het stadsbestuur om een nieuwe waag te laten bouwen. Met de verhuis van de waag naar dit nieuwe terrein, volgen ook verschillende handelaars die er in de buurt magazijnen, handelshuizen en suikerraffinaderijen oprichten. Rond 1550 is zo het hele gebied verkaveld.
Bezoek onder andere:
Hof van Liere
Berg van Barmhartigheid
Keizerskapel
Hotel Franq
2. Vrijdagmarkt
Van Schoonbeke koopt in 1547 één hectare grond ter hoogte van de Vrijdagmarkt. Hij laat het hele gebied verkavelen en in het midden komt een vaste marktplaats voor oudkleerverkopers. In 1576 brengt Christoffel Plantin zijn succesvolle drukkerij over naar het plein. Vandaag worden nog steeds tweedehandsmarkten georganiseerd op de Vrijdagmarkt.
Deze klassiekers zijn te bezoeken:
Sint-Julianusgasthuis en Galerie De Zwarte Panter
Pieter Pot Kapel
Museum Plantin-Moretus
Kapel De Groote Witte Arend
Jacob Jordaenshuis – JJ House
3. Leikwartier
Vanaf 1540 is het bezit van een huis met een grote tuin binnen de omwalling ondenkbaar geworden, waardoor er wordt gekeken naar een rustig en goed bereikbare plek buiten de omwalling. Van Schoonbeke speelt hier met de aanleg van het Leikwartier op in. Het is pas in 1864 met de afbraak van de Spaanse omwalling dat het Leikwartier uitgroeit tot een stadskwartier met statige meesterwoningen, heren- en burgerhuizen. Het Hof van Leysen is één van de weinige lusthoven dat bewaard bleef.
Beleef onder andere in het Leikwartier:
Torenhof
Likeurstokerij Elixir d’Anvers
Kasteel Fester – de!Kunsthumaniora
Sint-Laurentiuskerk
School De Sterrenkijker
School De Kolibrie
4. Spaanse omwalling
In 1542 wordt gestart met de bouw van de Spaanse omwalling, een versterking die de stad moet beschermen voor aanvallen van buitenaf. Zeven jaar na de start van de werken is door geldgebrek nog niet de helft van de omwalling voltooid. Van Schoonbeke belooft in 1551 om de stadsomwalling af te werken. Dit was de grootste publieke werf in de 16de eeuw.
Bezoek onder andere:
Kipdorpsite
Keizersbastion
Begijnhof
Lichtadvies Pierre Withaeckx
5. Nieuwstad
Om een mogelijke stadsuitbreiding op te vangen, wordt 26 hectare moerasland in het noorden van de stad mee ommuurd. Het wordt door Van Schoonbeke ingericht als havenkwarier met drie parallelle vlieten en binnenhavens. Door de crisis van 1550 geraken de gronden niet verkocht, waardoor Van Schoonbeke er een aantal brouwerijen opricht.
Wandel eens binnen in:
Brouwershuis
Noorderpershuis
Rijn- en binnenvaartmuseum
Protestantse Kerk De Brabantse Olijfberg
Voormalige schuilplaats voor werklieden
Havenkranen MAS
Sleepboot Symbole
Droogdokkensite
6. Graanmarkt en schuttershoven
De verkaveling van de gunstig gelegen schuttershoven kon de stadskas veel geld opbrengen. Om ze nog waardevoller te maken, richt Van Schoonbeke er in 1551 een pand voor tapijthandelaars op. Voor de ontsluiting worden nieuwe straten aangelegd, waaronder de huidige Komedieplaats, Arenberg-, Leopold- en Henri Van Heurckstraat. Later wordt de Brabantse Korenmarkt (vandaag de Graanmarkt) achter het Tapissierspand ingericht.
Neem onder andere een kijkje in:
Sint-Elisabethgasthuis
Maagdenhuis
Antwerp Management School
Uitgeverij Vrijdag
Bourlaschouwburg – Toneelhuis
Kolveniershof
Van Schoonbeke extra in de kijker
Naast een bezoek aan een monument, zijn er ook tal van activiteiten en gegidste rondleidingen op zondag 8 september. We lichten er enkele uit:
Wandel door de Gouden Eeuw met Gilbert Van Schoonbeke
Fiets door het landschap van Van Schoonbeke
Bezoek de tentoonstelling over Van Schoonbeke
Kom alles teweten over het leven en werk van Van Schoonbeke tijdens de lezing van prof. Dr. Hugo Soly (reserveren)
Van Schoonbeke en Belpaire in het Leikwartier (rondleiding, reserveren)
Luister naar het verhaal over de kunstwerken die gemaakt werden over Van Schoonbeke door conservator Daniël Christiaens
Vertelling in kasteel Sorghvliedt
Foto 1: De Stadswaag ca. 1830. © FelixArchief, stadsarchief Antwerpen
Foto 2: Tweedehandsmarkt op de Vrijdagmarkt ca. 1975. © FelixArchief, stadsarchief Antwerpen
Foto 3: De Arthur Goemaerelei in 1936. © FelixArchief, stadsarchief Antwerpen
Foto 4: De Kipdorpbrug, -poort en stadsmuur in 1860. © FelixArchief, stadsarchief Antwerpen
Foto 5: Van Schoonbeke liet dit nieuwe stuk van de stad (Nieuwstad) ontwikkelen voor havenactiviteiten ca. 1885. © FelixArchief, stadsarchief Antwerpen
Foto 6: De Graanmarkt in 1931. © FelixArchief, stadsarchief Antwerpen
Meer info via www.antwerpenmorgen.be