Het Turnhouts Vennengebied, in de provincie Antwerpen, is een belangrijk heidegebied in Vlaanderen met zijn kenmerkende vennen, heide en graslanden. Het strekt zich uit tussen Turnhout, Merksplas, Ravels en Baarle-Hertog. Je ontdekt er talrijke vogels vanop de kijktoren in de weilanden tussen het Zwart Water en Hoogmoerheide. In Turnhout bevindt zich het bezoekerscentrum Klein Engelandhoeve. Vlakbij het centrum mogen kinderen zich volledig uitleven in het speelbos.
Toegankelijkheid
Sommige paden zijn niet toegankelijk tijdens het broedseizoen. De meest paden zijn het hele jaar door toegankelijk. Laarzen of stevig schoeisel zijn aangeraden bij regenweer. Honden welkom, aan de leiband.
Beschrijving van het natuurgebied
Het Turnhouts Vennengebied is een belangrijk heidegebied in Vlaanderen. Door de openheid en rust in het gebied voelen weidevogels er zich thuis. In het Turnhouts Vennengebied leeft de tweede grootste populatie grutto’s in Vlaanderen en broedt de wulp op de heide en omliggende weilanden tussen het Zwart Water en de Hoogmoerheide.
Hoogtepunten op de wandelroutes
De Noorderkempen neemt in Europa een prominente plaats in op het vlak van heide en vennen. Samen met de Kalmthoutse heide, het Landschap de Liereman, verschillende militaire domeinen en de Kampina in Nederland, vormt het Turnhouts vennengebied een overblijfsel van wat ooit één uitgestrekt heidelandschap was. Dat landschap kwam tot stand door de wisselwerking tussen mens en natuur. De aanwezigheid van venplanten en venoevervegetaties, natte heide met veenslenken, droge heide, vochtige heischrale graslanden en soortenrijke duingraslanden illustreert de waarde van het landschap ten noorden van de Klein Engelandhoeve.
Dieren en planten
Het Turnhouts Vennengebied is het hele jaar door een belangrijk gebied voor vogels. In het voorjaar en de zomer komen er tientallen water- en weidevogels broeden. Doordat de graslanden pas laat in het voorjaar beweid of gehooid worden, is het een van de weinige gebieden in de wijde omgeving waar de vogels hun jongen ongehinderd kunnen grootbrengen. Heide en vennen vormen het biotoop van steeds zeldzamere planten en dieren die specifiek aangepast zijn aan dat soms extreme milieu. In het Turnhouts vennengebied groeit nog waterlobelia, drijvende waterweegbree en oeverkruid. Op de natte overgangen van de vennen naar de heide ontstaan heel verschillende vegetaties met zonnedauw, snavelbies en klokjesgentiaan. De begroeiing van de droogste delen bestaat voornamelijk uit struikhei. In het gebied zijn ook landduinen aanwezig, waar water schaars is en de temperatuur in de zomer heel hoog kan oplopen. Ook dat vormt een extreem milieu waar een aantal planten en dieren zich hebben aangepast. Het zijn de overgangen van ven naar landduin die zorgen voor een heel bijzondere soortenrijkdom.
Natuurbeheer
Natuurpunt Turnhoutse Kempen beheert momenteel 500 ha van dit vennengebied. Het gebied vormt een belangrijk puzzelstukje in het Europese Natura 2000 netwerk. De toestand in het Turnhouts vennengebied was dramatisch en dus besliste Natuurpunt om door gerichte maatregelen grote delen van de natuurlijke leefgebieden weer te herstellen en zo de biodiversiteit geassocieerd met het gebied in stand houden. Om dit te realiseren baseert Natuurpunt zich op een wetenschappelijk onderbouwd beheer- en herstelplan dat uitgaat van een grondige analyse. Een van de elementen dat naar voor komt is dat er nog tal van rode lijstsoorten voorkomen die sterk gebonden zijn aan heide en vennen. Dit geeft aan dat het herstel van het landschap vooral gericht moet zijn op deze soorten. Dit herstel kan soms zeer drastisch zijn zoals het kappen van bomen of afgraven van akkers.
Foto’s: Volda / www.natuurpunt.be