De Molse Nete is een langgerekt relict van voormalige graslanden langs de Molse Nete ten zuiden van het centrum van Mol. Vele graslanden zijn inmiddels verbost of geëvolueerd naar rietvelden. Je vindt er pareltjes van graslanden met dotterbloemen en zegges. Waar de Molse Nete een kanaal of een spoorweg kruist, liggen hectaren grote, moeilijk toegankelijke moerassen die we o.a. door begrazing beheren. Hier en daar wandel je ongestoord op enkele honderden meters van droge heide en naaldbos naar natte moerassen in de beekvallei.
Situering
De Molse Nete is de belangrijkste zijrivier van de Grote Nete. Haar bovenloop is gesitueerd op de grens van het grondgebied tussen Mol en Balen. Vanaf “Mol Gompel” stroomt de Molse Nete verder via Mol-centrum naar Mol-Ezaart, en tenslotte naar Geel, waar ze uitmondt in de Grote Nete. Op Geels grondgebied stroomt de Molse Nete eerst door het prachtige deelgebied Zelguis en vervolgens langs de noordkant van het Malesbroek, ook een natuurgebied van Natuurpunt.
Omwille van enerzijds de hoge ecologische en landschappelijke waarde van de Molse Netevallei en anderzijds de behoefte aan een aangepast natuurbeheer, besloot Natuurpunt in 1996 een aankoopproject te starten in het gebied. Op dit ogenblik is ruim 100 hectare waardevolle natuur aangekocht. Een groot deel daarvan is al officieel erkend als natuurreservaat.
Het landschap van de Molse Netevallei is momenteel een uitgesproken kleinschalig cultuurlandschap met een hoge densiteit aan kleine landschapselementen: houtkanten, alleenstaande bomen, veedrinkpoelen, beekjes en grachten, wegbermen…
In het gebied vinden we vele kleine percelen die gebruikt worden als hooiland of weiland. De laatste jaren blijven echter steeds meer percelen braak liggen. Daarnaast treffen we verspreid in het gebied ook loofbosjes, wilgenstruweel, rietland, elzenbroekbossen en tal van vijvers aan. Een deel van de kunstmatig gegraven vijvers ligt er inmiddels verlaten bij.
De tendens naar braakligging is in eerste instantie gunstig voor het natuurbehoud, omdat er in feite een spontane natuurontwikkeling kan optreden. Wanneer dit fenomeen zich op grote schaal en op langere termijn doorzet, zal het open cultuurlandschap evolueren naar een uitgestrekt loof- en broekbos.
De uitdaging voor het natuurbeheer bestaat erin om de huidige biodiversiteit te behouden en tegelijk de belangrijkste potentiele natuurwaarden alle kansen te geven. Op lange termijn biedt integrale begrazing de beste garanties om dat doel te realiseren. Zolang Natuurpunt slechts verspreide percelen en begrazingsblokken in de vallei beheert, is integrale begrazing echter niet mogelijk en zal hier en daar mechanisch beheer nodig blijven. Onze eindvisie is een Molse Netevallei met uitgestrekte broekbossen afgewisseld met grote partijen riet, wilgenstruweel en hooilanden die het landschap kenmerken.
Ecologische parel
Het landgebruik en de natuurwaarden in het beekdal zijn zeer divers. Verspreid liggen biologisch waardevolle tot zeer waardevolle complexen: wilgenstruweel, waardevol elzenbroek, vochtige dotterbloemgraslanden en ruigten, overgangen naar drogere zandruggen, etc. Op de hooilanden en in greppels treffen we dotterbloemen, pinksterbloemen, echte koekoeksbloemen, bosbies, holpijp, kikkerbeet, moeraswederik en waterdrieblad aan, kenmerkende soorten voor zeldzaam wordende biotopen.
Onder de vogels springen vooral prooivogels als sperwer, torenvalk, buizerd en bosuil in het oog, naast een ganse reeks kleinere zangvogels. Vermeldenswaard zijn ook ijsvogel, houtsnip en waterral. De blauwe reiger is een regelmatige gast overal langs de Molse Nete; langs de bovenloop wordt ook de grote zilverreiger waargenomen.
In de groep van amfibieen en reptielen noteren we de gewone pad, de bruine en de groene kikker, een onbekend aantal salamandersoorten en de levendbarende hagedis.
De zoogdieren zijn vertegenwoordigd door onder meer de vos, bunzing, hermelijn en wezel. Uiteraard vind je hier ook egels, eekhoorns (in de drogere bossen op de valleiflank) en een uitgebreide populatie reeen.
De vallei van de Molse Nete is niet alleen ecologisch maar ook landschappelijk en cultuurhistorisch bijzonder waardevol. Kleinschalige cultuurlandschappen van deze omvang worden immers steeds schaarser.
Langs de Molse Nete in Mol-centrum vinden we ook het Wolhuisje en de oude Watermolen, belangrijke elementen uit ons erfgoed.
Snoer van natuurparels
De vallei van de Molse Nete is een snoer van groene deelgebieden. Elk deelgebied is anders, en stuk voor stuk zijn de deelgebieden erg waardevol. Bovenloop in Wezel
Ter hoogte van Wezel stroomt de Molse Nete vanuit Limburg (Lommel) de provincie Antwerpen binnen. De Molse Nete, hier ook gekend als de Wezelhoevenloop – is op deze plaats slechts een bescheiden riviertje van maximaal 3 meter breed. In Wezel is de vallei nog erg open met heel wat weilanden. Op diverse percelen van Natuurpunt grazen dieren van privé personen die ons ondersteunen in het beheer.
De Molse Nete heeft een behoorlijke waterkwaliteit, al dient daar meteen aan toegevoegd dat het slib in de beekbodem ernstig vervuild is door zware metalen, afkomstig van stroomopwaarts gelegen bedrijven, in het bijzonder de voorlopers van Nyrstar (Vieille Montagne). Dat probleem beperkt zich niet tot Wezel, maar geldt voor de hele loop van deze prachtige rivier. Van Rijsbergdijk tot kanaal Dessel-Kwaadmechelen
Voorbij Rijsbergdijk wordt de vallei wat breder. Zowel langs de noord- als langs de zuidkant wordt ze begeleid door drogere duinruggen. Waar die duinruggen niet bebouwd zijn, vinden we bossen van hoofdzakelijk grove den. De vallei zelf is een mozaïek van weilanden, hooilanden, wilgenstruweel, elzenbroekbossen, rietland, populierenbossen en talloze vijvers met illegale bouwsels erbij. De Molse Nete slingert zich er speels meanderend tussendoor. Deze meandering is typisch voor het grootste deel van de beekvallei en zorgt voor een grote diversiteit aan fauna en flora.
Vooral aan de noordkant van de beek heeft Natuurpunt al enkele grotere blokken natuurgebied in beheer. Het grootste ligt in de moerassige laagte achter het oude casino van Mol-Gompel (op Balens grondgebied). Binnen het begrazingsraster van ruim 5 ha worden galloway-runderen ingezet om het natuurbeheer te verzorgen. Van kanaal tot Zuiderring
Tussen Mol-Gompel, Balen en de Molse zuiderring (expresweg naar Lommel) vormt het deelgebied Langvennen een groene oase. Zoals in het vorige deelgebied, is de vallei van de Molse Nete hier een mozaiek van biotopen. Hier is de vallei op haar breedst. Aan de zuidkant gaat het open weidelandschap naadloos over in uitgestrekte naaldbossen op droge duingronden, en er is zelfs plaats voor een zijriviertje: de Molderloop. Die snijdt aanvankelijk als een diepe gracht van zuid naar noord dwars door de oost-west-geörienteerde vallei; daardoor heeft hij een ongewenst drainerend effect. Dichter bij de Molse Nete buigt de Molderloop plots af en gaat hij parallel lopen aan de hoofdrivier; op dat laatste deel van zijn traject wordt hij de Oude Nete genoemd.
In dit deelgebied situeert zich het aaneengesloten blok van bijna 10 ha tussen kanaal, de Kapellekensdreef en de Molse Nete in Mol-Gompel dat iIn 1996, meteen de start betekende van het aankoopproject. Het gebied was voorbestemd als gebied voor dagrecreatie maar bleek te laag gelegen om die bestemming ook werkelijk te kunnen invullen. Zo kreeg het toch zijn enige juiste bestemming.
De dynamiek rond de aankoop van De Langvennen ontstond destijds na een inspirerende babbel tussen Natuurpunt en de lokale VMPA afdeling De Gagel. De twee verenigingen sloegen de handen in elkaar om het gebied aan te kopen en te beheren. Die dynamiek is er bijna 20 jaar later nog steeds. Het beheerteam, aangevoerd door conservator Guy Hannes, verzet hier bergen werk. Van Zuiderring tot Borgerhoutsendijk
Tussen de Zuiderring en de Borgerhoutsendijk (baan van Mol naar Meerhout) plakt de Molse Netevallei tegen Mol-centrum aan. Vanaf hier loopt de Molse Nete enkel nog op Mols grondgebied. De overwegend groene Netevallei is hier smaller, geprangd tussen Mol-centrum en de ring. Ze wordt hier en daar diep gepenetreerd door straten die vanuit Mol-centrum recht de vallei in lopen. Grote delen van de toch wel natte vallei zijn hier bestemd tot woongebied. De uitvoering van een doordacht waterbeleid voor de Molse Nete wordt daardoor een stuk moeilijker.
In dit deel van de vallei zijn ook de belangrijkste samenvloeiingen gesitueerd. Achter de Rozenberg vloeit de Scheppelijke Nete, de noordelijke zijtak van de Molse Nete, in de hoofdrivier. En een eind verderop, achter het zwembad Den Uyt, komt de Oude Nete langs de zuidkant in de Molse uit.
Waar niet gebouwd is, domineren in dit deelgebied populierenbossen of moerasbossen van wilg en zwarte els. Hier en daar ook moestuintjes en vijvers met tuinhuisjes of weekendverblijven. De mooiste brok natuur in dit deelgebied ligt tussen het Molse sportcomplex “Den Uyt” en de ring. Het verharde heipaadje loopt er temidden van haast ondoordringbare moerasbossen. Van Ginderbroek tot Zelguis
Dit eerder smalle stuk van de Molse Netevallei wordt begrensd door de weg van Mol naar Ezaart in het noorden en de Molse zuiderring in het zuiden. Hier, iets verder weg van Mol-centrum, krijgt de Molse Nete weer volop de ruimte om te meanderen, en die kans grijpt de rivier met beide oevers! Voor prachtige haarspeldbochten met holle en bolle oevers moet je in Ezaart zijn. Het landschap is hier opnieuw erg gevarieerd: hooilanden, weilanden, populierenbossen, elzenbroek, rietland en wilgenstruweel wisselen elkaar af en ook hier enkele vijvers met weekendhuisjes.
Het laatste stuk van de Molse Netevallei ligt op Geels grondgebied. Deelgebied Zelguis is een groene oase en bestaat hoofdzakelijk uit open water met turfputten en al dan niet verlaten weekendvijvers.
In de winter doet de vallei hier dienst als pleisterplaats voor grotere aantallen wintertalingen. Het is de slaapplaats van een grote populatie aalscholvers en ijsvogel, zilverreiger en diverse ganzen worden er ook regelmatig gespot.
Foto’s: www.natuurpunt.be