Het M HKA presenteert vanaf 25 september een opvallende tentoonstelling die vertrekt vanuit het idee dat elk begrip van ‘multicultuur’, een analyse van ‘monocultuur’ impliceert. Het maatschappelijk concept van monocultuur kan worden gedefinieerd als de homogene uitdrukking van de cultuur van één enkele sociale of etnische groep. Het project wil het begrip monocultuur met een open blik benaderen. Veeleer dan een antithese te poneren wil het streven naar een analyse van wat monocultuur is, en dit onderwerp niet alleen vanuit een historisch, sociaal, cultureel en ideologisch perspectief benaderen, maar ook vanuit een filosofisch, linguïstisch en zelfs agrarisch oogpunt.
Aan de hand van werken van een indrukwekkende lijst kunstenaars, zoals Hannah Hoch, Joseph Beuys, Félix González-Torres, Andy Warhol, Jimmie Durham, Georg Grosz, Philip Guston, Kerry James Marshall, Hüseyin Bahri Alptekin en Lynette Yiadom-Boakye, geeft de tentoonstelling een verkennend beeld van de verschillende manifestaties van monocultuur, en de manier waarop deze in kunst en propaganda worden weerspiegeld, met als doel tot enkele conclusies te komen die relevant kunnen zijn voor de maatschappij en de cultuur in het algemeen.
In het project komen een aantal kernvragen centraal te staan, waaronder: Wat bedoelen we met monocultuur? Wat motiveert identitaire of 
nationalistische monocultuurbewegingen die hun samenleving niet pluralistisch kunnen of willen beschouwen, niet alleen in de context van Europa maar ook wereldwijd? Kunnen we positieve of zelfs emancipatorische ambities van de monocultuur situeren? Kan een cultureel homogene maatschappij ook inclusief en transformeerbaar zijn? Wat bevindt er zich in de marge van de monocultuur, en wat wordt er niet getolereerd? Wat kan de positie van kunst zijn binnen de context van de monoculturele ideologie? Of hoe zou kunst er onder de monoculturele ideologie uit kunnen zien wanneer ze tot haar logische eindpunt wordt gevoerd? Het project onderzoekt het relevante verleden tot op de dag van vandaag en richt zich in het bijzonder op deze uitdagende vragen – los van de heersende tendensen en vooringenomenheden van het liberale ‘groepsdenken’ – om noties over cultuur anders te beschouwen dan via de gangbare perspectieven, zoals identiteitspolitiek of postmodern relativisme.
MONOCULTURE wil verkennende configuraties rond kunst, ideeën en propaganda formuleren. Naast verschillende bestaande voorbeelden van door natiestaten gesanctioneerde officiële cultuur, was een van de meest opvallende historische voorbeelden van ideologische monocultuur binnen het culturele domein de beruchte Entartete Kunst-tentoonstelling die in nazi-Duitsland werd gehouden. Het Nazisme stelde de modernistische avant-garde als een aberratie voor en zocht in plaats daarvan naar een resoluut etnocentrische opvatting van de cultuur, geïnspireerd op een Grieks-Romeinse beeldtaal. Toch kunnen monoculturele opvattingen over cultuur ook ontstaan uit emancipatorische overwegingen. Sommigen beweren dat een postkoloniale beweging zoals Négritude in Senegal bijvoorbeeld vormen van culturele homogeniteit heeft geïmplementeerd. Dit is een van de vele voorbeeldstudies van waaruit verschillende trajecten en snijpunten rond monocultuur worden verkend, vooral wat hun uitdrukking in kunst en ideologie, vanaf het begin van de 20e eeuw tot nu, betreft.
MONOCULTURE – Een recent verhaal maakt deel uit van ‘Our Many Europes’, een project van de confederatie ‘L’Internationale’, gesubsidieerd door de Europese Unie.
De tentoonstelling wordt gecureerd door Nav Haq, geassocieerd directeur, M HKA.
Bij de tentoonstelling horen ook twee publicaties: MONOCULTURE – A Recent History, tentoonstellingscatalogus gepubliceerd door het M HKA, en The Aesthetics of Ambiguity – Understanding and Addressing Monoculture, co-edited door Pascal Gielen en Nav Haq, gepubliceerd bij Valiz als onderdeel van de reeks Antennae – Arts in Society.
MONOCULTURE – Een recent verhaal
25 september 2020 – 24 januari 2021
M HKA
De tentoonstelling wordt gecureerd door Nav Haq, geassocieerd directeur, M HKA.
Over de confederatie ‘L’Internationale’
L’Internationale is een confederatie van zeven moderne en hedendaagse kunstinstellingen. L’Internationale wil een ruimte voor kunst binnen een niet-hiërarchisch en gedecentraliseerd internationalisme bieden, vertrekkende vanuit waarden van verschil en horizontale uitwisseling tussen een verzameling culturele agenten die lokaal geworteld en wereldwijd met elkaar verbonden zijn. Het brengt zeven moderne en hedendaagse kunstinstellingen samen: Moderna galerija (MG+MSUM, Ljubljana, Slovenië); Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía (MNCARS, Madrid, Spanje); Museu d’Art Contemporani de Barcelona (MACBA, Barcelona, Spanje); Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, (MSN, Warschau, Polen); Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA, Antwerpen, België); SALT (Istanbul en Ankara, Turkije) en Van Abbemuseum (VAM, Eindhoven, Nederland).
Over ‘Our Many Europes’
‘Our Many Europes’ is een vierjarig programma (2018-2022) dat tentoonstellingen, openbare programmatie, uitwisseling van erfgoed en institutionele experimenten doorheen de hele Internationale Confederatie omvat. Het programma neemt de jaren 1990 –toen ons huidige Europa geboren werd– als uitgangspunt. Het wil speculatief nadenken over de rol van cultuur als een drijvende kracht achter het zichtbaar maken van wie we zijn en hoe we in de wereld staan.
Foto top: Hüseyin Bahri Alptekin
Foto rechts: Hannah Höch
Foto links: Sille Storihle
Foto’s: M HKA / www.clubparadis.be