Het MAS presenteerde vandaag de resultaten van een waarderingsonderzoek van de collectie van Antwerps filosoof Jaap Kruithof aan de Vlaamse museumsector. Hij verzamelde 10 000 objecten die velen nooit zouden bewaren. Na zijn overlijden verkreeg het MAS zijn collectie en deed het vorig jaar een waardestellingsonderzoek om te bepalen wat er met de verzameling moet gebeuren.
De Antwerpse filosoof Jaap Kruithof (1929-2009) was een invloedrijk maatschappijcriticus en tegelijk een passioneel verzamelaar. Het begon in 1973 onschuldig, als een tijdverdrijf. Maar de verzameling groeide en Kruithof maakte er een statement tegen de wegwerpcultuur van, door resoluut te gaan verzamelen wat anderen weggooien. Hij stelde zijn verzameling thuis op in zijn ‘Museum Primrose’.
Na zijn overlijden verkreeg het MAS de Collectie Jaap Kruithof van zijn familie, met het idee om de waarde van de collectie later te onderzoeken en dan te beslissen wat de bestemming ervan zou worden. In 2018 voerde het MAS het waarderingsonderzoek uit waarbij de werkwijzen aansloten bij de landelijke en internationale richtlijnen rond het waarderen van museumcollecties. Niet alleen de waarde van de Collectie Jaap Kruithof werd afgetast; dankzij de reflecties van Kruithof over ‘bewaren’ en ‘weggooien’, werden de onderzoekers ook geconfronteerd met fundamentele vragen over de waarde van dingen, in musea en in de maatschappij. Het resultaat is een waardestelling en een provocatief bestemmingsvoorstel voor de Collectie Jaap Kruithof dat vandaag in het MAS werd gepresenteerd aan de Vlaamse museumsector, alle betrokkenen en alle andere geïnteresseerden. Schepen voor cultuur Nabilla Ait Daoud: “Waardering en selectie van erfgoed behoren tot de kerntaken van elk museum en dat leidt soms ook tot herbestemming van collecties. Vanzelfsprekend dient dit weloverwogen te gebeuren na een grondig waarderingsonderzoek. Dat onderzoek moet de collectie in kaart brengen, maar ook visies van betrokkenen en experts verzamelen. Dit onderzoek is daarvan alvast een mooi voorbeeld.”
Conclusie van het waarderingsonderzoek
De grootste waarde van de Collectie Jaap Kruithof is de filosofische waarde. Dit is ook wat de collectie uniek maakt in België. Jaap Kruithof heeft als maatschappijcriticus veel losgemaakt in de Vlaamse samenleving van de jaren 1960 tot 2000. De collectie als ensemble reflecteert visueel kernideeën van Jaap Kruithof rond de ‘waarde van dingen’ door de veelheid en de nederigheid van de voorwerpen, het feit dat het allemaal gebruikte dingen zijn en door de gelijkwaardige nevenschikking van meer en minder waardevolle, tot zeer onooglijke dingen. De collectie heeft dan ook filosofisch potentieel. Ze kan het denken stimuleren, omdat ze te verbinden is met het denken van Jaap Kruithof, maar ook omdat ze meer algemene vragen oproept over bewaren, erfgoed en musea.
Deze filosofische waarde wordt versterkt door de visuele kracht en het emotionele potentieel van de collectie als ensemble. De visuele kracht van de Collectie Jaap Kruithof zit in de veelheid van de collectie Kruithof en de wijze waarop al die dingen geschikt waren in ‘Museum Primrose’. De Collectie Jaap Kruithof heeft daarnaast een sterk emotioneel potentieel. De emotionele gedrevenheid van Kruithof zelf als verzamelaar en de immense verzameling wakkeren universele, emotionele vragen aan over het bewaren van dingen. Het emotionele potentieel zit daarnaast ook in de dagelijksheid en nederigheid van elk van de voorwerpen in de Collectie Kruithof. Dit zijn de spullen die, alvast op korte termijn, voor vele mensen herkenbaar zijn, als ze opgroeiden in België of West-Europa, omdat ze doen denken aan de spullen van ouders of grootouders. De cultuurhistorische waarde en het cultuurhistorische potentieel van de Collectie Jaap Kruithof als ensemble is echter beperkt, door het gebrek aan herkomstgegevens, de eclectische samenstelling van de collectie en de thematische overlap met andere collecties in Vlaanderen. De Collectie Jaap Kruithof bevat wel een aantal objecttypes die musea tot vandaag weinig verzamelen. Het gaat om onooglijke voorwerpen die niemand als erfgoed koestert, maar die wel deel uitmaken van de dagelijkse cultuur, zoals een rol toiletpapier, eenvoudige toeristische souvenirs of goedkope decoratieve beeldjes. Maar het gebrek aan herkomstgegevens beperkt ook voor deze objecten de onderzoekmogelijkheden. De collectie is vooral een eye-opener voor musea om met een bredere blik te verzamelen.
Met deze informatie zal het MAS aan de slag gaan om een bestemmingsvoorstel uit te werken voor De Collectie Jaap Kruithof.
Jaap Kruithof groeide op in Antwerpen, werd filosoof en was van 1964 tot 1995 hoogleraar Ethiek aan de Universiteit Gent. Van de jaren 1960 tot 2000 was hij ook een invloedrijk maatschappijcriticus in Vlaanderen. Naast zijn publieke werk was Jaap Kruithof in zijn privéleven een gepassioneerd verzamelaar.
Foto: www.mas.be