“Sommige jongeren zouden ervoor zorgen gebuisd te zijn, om hier toch maar een jaartje langer op school te kunnen blijven.” In De Passer in Brugge, een school enkel voor normaal tot hoogbegaafde leerlingen met een autismespectrumstoornis, hebben ze echter wat anders bedacht: een extra schakeljaar om de brug te maken tussen secundair onderwijs en doorstuderen of gaan werken. Dat project krijgt steun van het Fonds ICT-community for ASD, dat wordt beheerd door de Koning Boudewijnstichting.
“Onze rode draad is een focus op de talenten van mensen, op hun competenties, en de maatschappelijke meerwaarde daarvan.” “We helpen en begeleiden hen op maat: enkel waar het nodig is, niet bij wat ze zelf kunnen.” “Ik spreek consequent van mensen met een autismespectrumprofiel, niet van een -stoornis.”
De ene is schooldirecteur, de andere medeoprichter en directielid van een bedrijf. Hun leeftijden liggen grof geschat zeker twintig jaar uit mekaar. De ene spreekt met een licht Antwerps accent, de andere met een West-Vlaamse tongval. Maar ze delen een drang om te ‘ondernemen’ om mensen met een autismespectrumprofiel te begeleiden naar een goede levenskwaliteit. Al kwamen ze allebei toevallig bij deze doelgroep terecht – geen familieleden met ASS in het verhaal – ze raakten snel gefascineerd en geboeid door deze mensen.
Dirk Rombaut richtte mee Passwerk op, een bedrijf dat mensen met autisme inzet als consultants bij bedrijven. Passwerk heeft momenteel een honderdtal medewerkers, die veelal test- en kwaliteitswerk doen in IT-bedrijven. Via hun nieuw initiatief TRplus zetten zij softwareontwikkelaars in, en in samenwerking met G4S, x-ray screeners op de luchthaven van Zaventem. Jobs waarin hun drang naar precisie en repetitiviteit hen voorsprong geeft. “Iemand sprak me aan met het idee, en de combinatie van de elementen IT, autisme en een start-up wekte mijn interesse. Ik zag al snel dat hier een enorm onontgonnen potentieel zit, en werd bevangen door een groeiend gevoel van onrecht: we moeten naar inclusie, maar ik zag mensen die vereenzaamden ondanks hun kwaliteiten. Hun ontwapenende authenticiteit raakt je diepmenselijk. Ik raakte door hen ‘besmet’: “Voor deze groep wil ik gaan!” In 2008 zijn we gestart, met Nico De Cleen als algemeen directeur.”
Overgevoelig
De Passer is jonger: de school werd opgericht in 2015. Pieter De Winne had meegewerkt aan de dossiers voor die oprichting, en kreeg vervolgens de vraag om ze dan ook te leiden. Zijn leerlingen halen met hun normale tot hoge begaafdheid diploma’s van ASO, TSO, BSO of KSO, in een aangepaste leeromgeving. “Kleine klassen van acht, maximaal tien leerlingen. Omkadering door coaches (orthopedagoog, psycholoog…) Hulp op maat, vooral om te weten wat van je verwacht wordt en te plannen.”
Structuur, duidelijkheid, voorspelbaarheid. Het klinkt bijna in koor. “Voor werk in een sociale werkplaats zijn deze mensen intellectueel te sterk”, vertelt Dirk Rombaut. “Maar een ‘normaal’ bedrijf is te turbulent: te veel veranderingen in functies, mensen en relaties, doelstellingen… Velen van hen zijn overgevoelig voor visuele en auditieve prikkels. Vaak kan je stressfactoren wegnemen zonder dat het zelfs opvalt. Veel van ‘onze’ mensen zitten bijvoorbeeld in een landschapskantoor, maar dan in een hoek, of wat afgeschermd door een kast, met weinig beweging in hun blikveld, en met een koptelefoon – tussen IT’ers val je daarmee niet uit de toon. We expliciteren de bedrijfscultuur: hoe verlopen meetings, wat wordt er verwacht bij verjaardagen… Werkgevers tonen we hoe je voorspelbaarheid verhoogt: als je vooraf vertelt dat er wel eens onverwacht een bijkomende taak opduikt, dan is dat veel handelbaarder dan wanneer je iemand plots met zo’n taak overvalt. De jobcoach volgt hun stressbeleving op en gaat regelmatig langs, opdat ze kunnen blijven functioneren, doorheen alle veranderingen die elk bedrijf constant ondergaat.”
Het draait om jou
www.franktoussaint.be,KBS_Pieter De Winne- (directeur SBSO De Passer) Dirk Rombaut (met bril) TRplus-passwerk
Pieter De Winne neemt zich alvast voor om contact op te nemen met het Passwerk-kantoor in Roeselare (naast Berchem, Hasselt en Brussel). Maar hij merkte ook dat soms de stap van school naar job of hogeschool/universiteit te groot is. “Daarom zijn we op zoek naar een woning voor vier tot zes jongeren, waar ze nog een jaartje blijven om de transitie te maken, omdat we overtuigd zijn dat we daarmee het verschil maken tussen geïsoleerd of geïntegreerd raken. Wat ze in dat jaar leren, zal van persoon tot persoon verschillen maar denk aan zelfredzaamheid, leren omgaan met trajectwijzigingen (wat als de bus een omleiding moet volgen?), leren vrije uren tussen de lessen in te vullen (ga je dan gamen?), hoe ga je werk zoeken?, hoe maak je kennis met andere studenten of collega’s? We trekken de slogan van de school door: ‘Het draait om jou’, het team past zich aan aan elke leerling.”
Jaarlijks stromen nu ongeveer twintig leerlingen uit en dat zal stijgen naar een dertigtal. “Niet iedereen heeft nood aan zo’n schakeljaar. Sommigen vinden voldoende ondersteuning via organisaties zoals Passwerk of andere. Maar er is een groepje dat nog enkele vaardigheden daartoe mist. Kunnen we die zelfredzaamheid niet eerder bijbrengen? Bedenk dat zij een normaal studiecurriculum volgen: er is niet voor iedereen voldoende ruimte over om ook aan die levensvaardigheden te werken.”
Winst naar Fonds
Naar dit Passparcours-schakeljaar gaat de steun van het Fonds ICT-community for ASD dat Passwerk permanent voedt met een deel van zijn winst. “We kozen zeer bewust voor een CVBA met sociaal oogmerk: de economische en sociale insteek vinden mekaar. Dit houdt in dat de winst een sociaal oogmerk moet hebben. In het begin organiseerden we dat zelf. Maar na twee jaar hebben we dat ondergebracht in dit Fonds onder de vleugels van de Koning Boudewijnstichting, tot onze grote tevredenheid. Onder meer omdat een jury ons nu helpt projecten uit te kiezen. We steunen projecten die de leef-, woon- en/of werksituatie van mensen met een autismespectrumprofiel verbeteren en bijdragen tot het doorbreken van stigma’s.” Het Fonds, opgericht in 2012, ondersteunde inmiddels een dertigtal projecten met in totaal 217.000 euro.
Het is dat ze beide nog werk op de plank hebben, anders kon dit gesprek nog wel even doorgaan. Over hoe we af moeten van het idee van supermannen die alle talenten verenigen, maar net teams moeten maken van mensen met verschillende talenten. Over jongeren die straf zijn in techniek, maar struikelen over Frans. Over collega’s die leren ‘vreemde’ reacties te plaatsen. Over hoe echte inclusie van twee kanten moet komen.
Foto’s: www.kbs-frb.be