Door corona kwam ik terug op het spoor van Dr. John McCrae , dokter en schrijver van het gedicht “In Flanders Field”. Je begint wat in de geschiedenis te neuzen , gaat je archief eens na en je vind een verhaal.
Met Covid-19 zit je vlug aan andere pandemieën. De Spaanse griep maakte op het einde van Wereldoorlog Een en juist erna een huiveringwekkende intrede met een massief resultaat aan slachtoffers. Toen kwam me het beeld van John McCrae terug voor ogen. Was hij niet gestorven aan een longontsteking ?
John McCrae werd geboren in 1972 in de Canadese provincie Ontario. Hij ontplooide zich op een groot aantal terreinen. Als geneesheer , militair en dichter zette hij drie familietradities verder. Liefde voor literatuur , dienstbaarheid voor eigen land en inzet voor de noden van de medemens erfde hij van zijn ouders.
Zijn veelzijdigheid zag je ook in zijn medische carrière. Hij was niet alleen geneesheer-patholoog maar ook een expert aangaande infectieuze ziekten. Buiten zijn artsenpraktijk gaf hij ook nog les aan diverse universiteiten. Iemand met zeer veel energie. Zijn motto klonk dan ook : “ Vermoeid door het ene werk, vang ik een ander aan om me te kunnen ontspannen.
Toen zijn land , Canada , op 5 augustus 1914 Duitsland de oorlog verklaarde, bood John , die reeds vroeger een jaar legerdienst had gedaan als luitenant van de veldartillerie, zijn diensten aan. Hij werd echter eerst afgewezen op grond van zijn leeftijd ( 42 jaar) en een voorgeschiedenis van astma. Na een tweede poging werd John medisch regimentsofficier bij de Royal Field Artillery. Uniek was dat hij zijn medische werkzaamheden combineerde met het bevel over de veldkanonnen. In begin maart 1915 was zijn afdeling verwikkeld in de slag van Neuve Chapelle ( Noord Frankrijk ) Van hieruit vertrok hij naar de frontsector Ieper. Tevens was hij gepromoveerd tot luitenant-kolonel. In april begon de Tweede Slag om Ieper. Hier maakten de Duitsers voor het eerst gebruik van chloorgas. Het ADS ( Advanced Dressing Station ) van John was gelegen op een plaats tussen het dorp Boezinge en Ieper, niet ver van het IJzer kanaal. De nabijgelegen boerderij werd door de Britten “ Essex Farm” genoemd. In de kanaalberm waren schuilplaatsen uitgegraven. Ruwe constructies met wat hout en ijzer. Vanaf april 1915 begon me er ook doden te begraven. McCrae ontmoette hier veel ellende en gruwel: wonden door oorlogsgeweld maar ook door modder , viezigheid en ratten. Dagelijkse verzorging en omgaan met stervenden. De poet in John wou zijn gevoelens uiten en op 3 mei 1915 schreef hij het gedicht dat hem , de Vlaamse velden en de klaprozen onsterfelijk zou maken.
Essex Farm is nu een CWGC begraafplaats met meer dan 1.000 zerken. Het is gelegen aan de N369.
In mei werd de Canadese Veldartillerie teruggetrokken en John werd benoemd tot hoofdgeneesheer van een nieuw Canadees Hospitaal , ver achter de linies aan de Franse kust , dicht tegen Boulogne. Hier maakte hij zijn gedicht persklaar. Het gedicht werd het symbool van offer en verdere strijd voor de vrede. Als bacterioloog kwam John hier ook in contact met de Britse bacterioloog Amroth Wright en zijn jonge research assistent Alexander Fleming. Beiden hadden een laboratorium opgestart te Wimereux , ook in de buurt van Boulogne. De grootste vijand van een gewonde soldaat was streptococcus , wat leidde tot infectie en gangreen. Fleming zou, zoals we weten , later de penicilline ontdekken.
In oktober 1916 kreeg John pleuritis en verbleef in het Britse hospitaal van Wimereux. Een natte herfst en bitter koude winter deden geen goed aan zijn gestel. In de zomer van 1917 kwam zijn astma hem ook terug parten spelen. In januari 1918 kwam het nieuws dat hij voor al zijn werk en inspanningen werd beloond en benoemd werd tot Adviserend Arts van het Eerste Britse Leger met een tijdelijke rang van kolonel. Toen het nieuws hem bereikte lag hij te bed met een atypische longontsteking. Weer kwam hij in het Britse hospitaal te Wimereux terecht. Er ontstonden complicaties met onder meer een hersenvliesontsteking en een coma. Op 28 januari 1918 overleed hij. Hij werd begraven op het burgerlijk kerkhof van Wimereux waar een aparte CWGC perk is. Het militair plot van de begraafplaats van Wimereux is veeleer ongewoon. De zerken staan niet rechtop , maar liggen plat op de grond, gezien de speciale zandbodem. In zijn buurt liggen ook enkele oorlogsverpleegsters van Wereldoorlog Een.
En neen , John McCrae stierf niet aan de Spaanse griep. Die werd voor het eerst vastgesteld in de VS in januari 1918 en het zou nog maanden duren alvorens ze het Europees continent zou bereiken.
Tekst en foto: G. Charrin.