Zondag 25 april was het Wereldmalariadag. De malariamug Anopheles stephensi, oorspronkelijk gevonden in Zuid-Aziatische steden, vindt zijn weg naar steden in de Hoorn van Afrika.
Muggen en de besmettingen die ze met zich meebrengen, reizen langs handelsroutes en vestigen zich in steeds groter wordende steden. Zo heeft de malariamug Anopheles stephensi, oorspronkelijk gevonden in Zuid-Aziatische steden, nu zijn weg gevonden naar steden in de Hoorn van Afrika. Het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen maakt deel uit van een interdisciplinair onderzoeksproject dat tot doel heeft de sociale en omgevingsfactoren in kaart te brengen die de verspreiding van Anopheles stephensi malaria in Ethiopië en Soedan beïnvloeden. Het project Controlling Emergent Anopheles stephensi in Ethiopia and Sudan (CEASE) wordt geleid door de Liverpool School of Tropical Medicine (LSTM) en gefinancierd door de Wellcome Trust.
Anopheles stephensi is een invasieve malariamug die voornamelijk voorkomt in stedelijke gebieden in het Midden-Oosten en Zuid-Azië. Tussen 2000 en 2010 liftte de mug via vrachtverkeer naar het Arabische schiereiland en bereikte uiteindelijk de Hoorn van Afrika. Voor Afrika werd deze nieuwe besmettingsbron geïdentificeerd na een ongebruikelijke uitbraak in Djibouti City. Ondertussen, als de vector zich goed aanpast aan de stedelijke omgeving in deze nieuwe omgevingen, kunnen lokale populaties een hoog risico lopen. De afdeling Vectorbiologie van LSTM leidt een interdisciplinair team van biologen, epidemiologen, wiskundigen, geostatistische modelbouwers en sociale wetenschappers. Opgedeeld in entomologische, epidemiologische, wiskundige en geostatistische werkpakketten en werkpakketten voor sociale wetenschappen, willen de onderzoekers in het CEASE-project de verspreiding en de route van de mug in kaart brengen.
126 miljoen meer mensen lopen gevaar
Het werkpakket sociale wetenschappen, geleid door de ITG-eenheid voor sociaal-ecologisch gezondheidsonderzoek, heeft tot doel te begrijpen hoe sociale en ecologische factoren de verspreiding van de mug in deze regio beïnvloeden. Aangezien malaria in Afrika in de eerste plaats een plattelandsziekte is, zijn lokale malariamuggensoorten niet goed aangepast aan de stedelijke omgeving. Anopheles stephensi valt de Afrikaanse stedelijke omgeving binnen, waar naar schatting 126 miljoen extra mensen mogelijk het risico lopen op malaria. “Het is essentieel dat multisectorale vectorbestrijdingsstrategieën worden ontworpen en getest, afgestemd op de nieuwe stedelijke context”, legt Fatou Jaiteh, onderzoeker bij het ITG, uit.
Wisselwerking van ecologische, sociale en architectonische factoren
Steden zijn dynamische omgevingen, zowel sociaal als architectonisch. Het is de bevolking die de ruimte vormt en bepaalt. Door innovatief om te gaan met de wisselwerking tussen ecologische, sociale en zelfs architectonische factoren, kunnen ziekten als malaria worden bestreden. “Daarom doen we veldwerk met lokale onderzoekers: om te ontdekken wat de broedplaatsen van de mug zijn en waar infecties voorkomen. We betrekken alle belanghebbenden uit de gezondheids- en niet-gezondheidssector: bevolking, landbouw, gezondheids- en transportsector enz. ”, Zegt onderzoeker Fatou Jaiteh.
In latere stadia van het onderzoek zullen onderzoekers de effectiviteit van bestaande en nieuwe controlestrategieën bepalen en de impact op de volksgezondheid en de kosteneffectiviteit van verschillende opkomende vectorcontrolestrategieën modelleren.
“Als deze invasieve malaria-soort zich zonder snelle actie vestigt, zal dat enorme gevolgen hebben voor de morbiditeit en mortaliteit in de Hoorn van Afrika. Dit complexe probleem vereist een complexe sociaal-ecologische benadering. Door stakeholders uit verschillende hoeken van de samenleving bij elkaar te brengen, krijgen we een beter beeld van hoe we samen kunnen werken aan oplossingen waarbij alle partijen betrokken zijn ”, zegt prof. Koen Peeters van het ITG en hoofdonderzoeker van deze sociaalwetenschappelijke studie.
“Afrika kent het hoogste tempo van verstedelijking van alle continenten en de VN schat dat 58% van de bevolking in 2050 in stedelijke gebieden zal wonen. Een aan de stad aangepaste malariamug kan grote schade aanrichten over het continent als hij zich verspreidt”, waarschuwt Dr. Anne Wilson, mededirecteur van het CEASE-project.
De malariamug, het dodelijkste dier op aarde
Malaria is de meest beruchte tropische ziekte die nog steeds elk jaar meer dan een half miljoen mensen doodt. Dit maakt de mug die de parasitaire ziekte overbrengt het dodelijkste dier op aarde. Door in te spelen op de biologische, menselijke en sociale ketens, draagt het ITG bij aan de bestrijding van malaria. Het instituut heeft een nieuw insectarium met een breed scala aan insecten, van tijger- en malariamuggen tot zandvliegen. De onderzoeksruimte biedt uitgebreide mogelijkheden voor interdisciplinair werk. Hierdoor kunnen tropische ziekten en de vectoren die ze overbrengen nog beter worden bestudeerd.
Foto: www.itg.be