De openingstentoonstelling Ancestors & Rituals (in BOZAR van 11.10.17 tot 14.01.18), met topstukken uit het National Museum in Jakarta, bekijkt de heel bijzondere Indonesische voorouderverering: de Toraja’s die hun doden opgraven om ze op te maken en te vieren, de indrukwekkende Ana Deo-voorouderbeelden die de dorpelingen van Flores beschermen, of nog de vooroudercultus zoals die van Sumatra tot Papoea nog voorkomt. Op geregelde
Indonesië is een immense archipel van meer dan 17.000 eilanden die zich uitstrekken over maar liefst 5.000 kilometer van oost naar west. Het telt ongeveer 255 miljoen inwoners, 300 etnische groepen en meer dan 700 talen. Cijfers die een idee geven van de diversiteit van het land en de gevarieerde culturen waaruit het bestaat.
Niettemin is er een gemeenschappelijk punt dat de meeste van deze culturen met elkaar verbindt: de waarde die wordt gehecht aan de voorouders. Van Sumatra tot Papoea, over Java, Borneo, Sulawesi, de Kleine Soenda-eilanden en de Molukken: de voorouders speelden – en spelen soms nog – een vooraanstaande rol in Indonesië.
Of ze nu genealogisch of mythisch zijn, de voorouders vervullen drie cruciale functies voor het verleden, het heden en de toekomst. De voorouders zijn nauw verbonden met de stichtingsmythes en kosmologieën van de archipel en de eerste functie die ze hebben, is een rechtstreekse band zijn tussen de Indonesiërs en hun verleden. Op die manier 
Verder staan de voorouders garant voor het evenwicht in de samenleving en verzekeren ze door hun steun en bescherming een harmonieus heden. En tot slot zijn ze een bron van vruchtbaarheid en garanderen ze het voortbestaan van de volkeren en culturen.
De tentoonstelling ‘Ancestors & Rituals’ focust ook op de uitwisselingen die in de loop van duizenden jaren invloed uitoefenden op de kunst, de identiteit en de manier waarop we de wereld van de Indonesische volkeren bekijken. De wortels van de meeste culturen van de archipel liggen in de Austronesische cultuur en werden meegebracht door deze nomadenvolkeren die meer dan 5.000 jaar geleden uit Taiwan vertrokken. Ook de schitterende Dong Son-cultuur van het noorden van Vietnam, bekend om het meesterlijke brons, heeft invloed gehad.
Vaak ligt de handel aan de basis van deze veranderingen. In de 5de en de 6de eeuw introduceerden de Indische kooplui en de monniken die hen vergezelden op hun reizen het boeddhisme en het hindoeïsme op Sumatra en Java. De bekende tempels Borobudur en Prambanan laten zien dat deze twee godsdiensten snel aan belang wonnen op het Indonesische grondgebied. Het is ook de handel die de eerste bezoekers uit China meebracht en, vanaf de 13de eeuw, uit het Midden-Oosten. Deze laatsten introduceerden de islam in Indonesië, maar pas vanaf de 16de eeuw kende deze godsdienst op Java en Sumatra de bloei waardoor Indonesië vandaag het belangrijkste moslimland ter wereld is. Nog later 
Al deze culturen gaven vorm aan de relatie van de Indonesiërs met hun voorouders. Ze verrijkten ze met hun eigen kleuren of probeerden ze net te vernietigen.
Zo ontdekken we in Indonesië hindoeïstische en boeddhistische objecten en verhalen die het belang van de voorouders benadrukken, een gemengde islam die openstaat voor de al bestaande voorouderlijke culturen en de littekens van het Nederlandse proselitisme dat, als het de kunstwerken niet vernietigde, de lokale artistieke productie beïnvloedde.
Aan de hand van 160 archeologische en etnografische schatten illustreert ‘Ancestors & Rituals’ ook de rituelen rond de drie belangrijke thema’s van de voorouders – status, bescherming en vruchtbaarheid – want zij zijn het geprivilegieerde communicatiemiddel tussen de levenden en de doden.
De meeste werken werden uitgeleend door het Nationaal Museum van Jakarta maar veel komen ook uit musea uit heel Indonesië en worden voor de eerste keer in Europa tentoongesteld. Een dertigtal andere werken komt uit Europese musea en privécollecties.
Audiovisueel materiaal, tekeningen en schilderijen contextualiseren en actualiseren het geheel. Interviews door Jimmy Hendrickx – speciaal voor de tentoonstelling gerealiseerd – laten Indonesiërs aan het woord over hun relatie met de voorouders vandaag.
In de tentoonstelling organiseert Barbara Raes ook een aantal workshops en bevraagt zij – samen met een reeks kunstenaars – de bezoekers over hun relatie met voorouders en rituelen.
Curator: Daud Tanudirjo
Raadgevers: Pieter ter Keurs & Francine Brinkgreve
Catalogi gerealiseerd door uitgeverij Snoeck – 3 versies NL – FR & EN
PRAKTISCHE INFORMATIE
www.europalia.eu
BOZAR Paleis voor Schone Kunsten, Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel
Open: van dinsdag tot zondag, 10u > 18u (donderdag: 10u > 21u)
Gesloten: maandag
Info & tickets
+32 (0)2 507 82 00 – info@bozar.be – www.bozar.be
Foto’s: Europalia