2020 was een ongezien nieuwsjaar. De afgelopen twintig jaar was er nooit een thema dat de nieuwsagenda zo domineerde als de coronacrisis. Waarschijnlijk moeten we zelfs teruggaan tot WOII voor een vergelijkbare mediastorm. Wetenschappers van de Universiteit Antwerpen onderzochten de berichtgeving in de 19 uur-journaals van één en VTM tussen 2003 en 2020, en stelden vast dat de coronacrisis alle normale verhoudingen in het nieuws door elkaar schudde.
Tussen januari en oktober 2020 waren er 23 dagen waarop Het Journaal van één alleen over corona ging: er werd die dagen geen ander nieuws gerapporteerd. Ook op VTM waren er 9 dagen waarop Het Nieuws volledig aan corona gewijd was. In totaal ging in deze periode 60% van alle zendtijd van de journaals naar nieuws over corona. “Dit zijn toch wel straffe resultaten”, aldus Stefaan Walgrave (politicoloog, Uantwerpen)(foto tekst). “Sommige thema’s bestonden in 2020 plots niet meer in het nieuws – migratie bijvoorbeeld – en ook het normale politieke spel tussen regering en oppositie raakte helemaal ontwricht.”
Nood aan informatie
De berichtgeving over corona kwam natuurlijk niet uit de lucht gevallen, maar beantwoordde aan een realiteit. De onderzoekers zagen dan ook een duidelijke samenhang tussen het aandeel corona in het nieuws en het effectief aantal besmettingen en ziekenhuisopnames in de samenleving.
“Toch is dat niet de enige factor die meespeelt, want toen in mei-juni de pandemische situatie verbeterde, ging de coronastorm in de berichtgeving niet liggen”, zegt onderzoekster Ine Kuypers (UAntwerpen). “Er was duidelijk nood aan informatie bij het publiek, want een piek in de berichtgeving over corona ging steevast gepaard met een piek in de kijkcijfers.”
Het grootste slachtoffer van de overvloedige coronaberichtgeving was de diversiteit van het nieuws. Het aandeel politiek nieuws halveerde, en ook andere thema’s die vóór 2020 prominent waren, zoals criminaliteit en milieu, betaalden het gelag. Buitenlands nieuws kreeg een kleiner deel van de koek, en ging voor een groot stuk óók over corona.
Geen stem voor oppositie
Corona had ook een groot effect op wie aan het woord kwam in het nieuws. De Vlaamse regering trok het laken meer naar zich toe dan de federale regering, maar het meest zorgwekkend is dat de oppositiestem helemaal zoek was. Gewoonlijk is 10-15% van alle politicispreektijd voor de oppositie gereserveerd, maar in 2020 slonk dat tot minder dan 5% en voor het coronanieuws zelf was het maar 2%. De medische experten waren natuurlijk het meest aan het woord, op VTM nog meer dan op één, maar niet-medische experten waren nauwelijks te horen.
Marc Van Ranst was – letterlijk – de meest sprekende medische expert en sprak in totaal 26 136 seconden. De meest sprekende politicus (Ben Weyts) kwam 8644 seconden aan het woord en de meest sprekende niet-medische expert (Pedro De Bruyckere, pedagoog) kreeg slechts 499 seconden spreektijd. De dominante invalshoek van het coronanieuws was medisch, terwijl de pandemie duidelijk ook psychologische, pedagogische of economische aspecten heeft.
Eén dominante invalshoek
Die eenzijdigheid baart de onderzoekers toch wat zorgen. Stefaan Walgrave verwoordt het zo: “Voor even leek het Vlaamse nieuws op dat van Rusland of China. Er was één dominante invalshoek, en de regering domineerde het nieuws als nooit tevoren. Nieuwsdiversiteit is een groot democratisch goed en het is eigenlijk niet gezond, excusez le mot, dat één frame of nadruk het nieuws zo domineert als wat we gezien hebben in 2020.”
www.nieuwsarchief.be
www.steunpuntmedia.be
Foto’s: www.uantwerpen.be