De slagvelden van de Marne en Verdun uit WOI waren in april het uitgangspunt voor een bezoek aan Le Grand Est. Het oorlogsgebied van Verdun ligt in het departement Meuse. Dit departement, in het noorden grenzende aan België, heeft nog veel meer troeven dan de oorlogsgeschiedenis. Het is een landelijk en rustig gebied met veel extra’s zoals het renaissance-erfgoed, bescheiden, maar aangename stadjes en een superaanbod streekproducten, van mirabellen tot IPG-wijn over de rode bessencultuur. Hier opende La Meuse de deur voor ons.
Stenay en omgeving
Juist over de grens, niet ver van Virton is er in Stenay het Musée de la Bière. Met een tentoonstellingsruimte van ongeveer 2500 m2 is het te vinden in de graanschuur van de oude citadel, naar de hand van Vauban, zoals zovele andere. In de 19de eeuw werd het gebouw verbouwd tot mouterij met twee mouttorens door de stijgende bierproductie in de streek.
Ruwweg volg je een zesdelig parcours. Beginnen doe je bij het bierbrouwproces. Je komt de geschiedenis van het bier door de eeuwen heen tegen met onder meer een replica van een Gallische microbrouwerij. De collectie bulkt van de diversiteit. Het publicitaire gedeelte is een schat aan nostalgie met veel materiaal over de Franse bierindustrie, maar ook bij ons bekende bieren passeren de revue. Een geweldig gamma bierflessen, glazen en bierkaartjes zijn tentoongesteld. Er is ook redelijk wat interactief werk voor de bezoeker die aan het einde van de rit beloond wordt met een bezoek aan de degustatieruimte met veel aandacht voor lokale bieren. Er is een buitenterras en ook de jardin botanique is de moeite.
Enkele kilometers buiten Stenay is de kerk van Mont-devant-Sassey alleszins een bezoek waard. Alleen al de ligging op een helling in de Argonne, midden een groene oase, is de omweg waard: een romaanse parel uit de 11de en 12de eeuw. De kerk is in basiliekvorm gebouwd met een zeer merkwaardige crypte uit de 12de eeuw. Door de afhelling van het terrein kan ze steeds van daglicht genieten, wat zeer uitzonderlijk is. Ook gotische architectuur is ruimschoots aanwezig. Het is een beschermd monument en de bezoeken zijn te regelen via ‘Les Amis de l’église de Mont-devant-Sassey.
Bar-le-Duc
De administratieve hoofdplaats van het departement is Bar-le-Duc. De stad is gelegen aan de Ornainrivier en is onderverdeeld in een boven– en benedenstad. Aan de overzijde van de bovenstad is er nog een residentiële wijk. Vanaf hier heb je ook een mooie kijk op de stad zelf. De bovenstad, die een grote renaissancestempel heeft, is gebouwd rond de St.-Etiennekerk.
In deze kerk vind je twee werken (Le Calcaire en Le Squelette) van de beroemde beeldhouwer uit de streek Ligier Richier (later meer). In de Rue des Ducs kan je op een binnenplein een enorme druivenpers zien. Dit stuk uit de 19de eeuw werd hier in 1977 geplaatst.
Oorsprong is het nabijgelegen dorpje Combles-en-Barrois. De streek produceerde vroeger wijn, maar onder meer WOI en zeker de besmetting met phylloxera (druivenluis) waren nefast.
In de benedenstad zijn het Domaine en het kasteel van Marbeaumont zeker een bezoek waard. Nu een publiek gebouw, doet het dienst als mediatheek. Omgeven door een Engels aangelegd park is het rond 1903 gebouwd voor een lokale bankier in de stijlen historicisme en eclecticisme. De exterieure architectuur en de interieurdecoratie combineren alle stijlen van renaissance tot art nouveau.
Het is een beschermd monument en in 1946 aangekocht door de stad. We mogen de stad zeker niet verlaten zonder even een bezoek te brengen aan het bedrijf Maison Dutriez. Deze zaak is uniek in de wereld. Hier produceert men bessenconfituur van hoge kwaliteit: Kaviaar de Bar genaamd. Het gebruikte procedé (dat dateert uit 1344) is épépinée. De rode en witte bessen, die ook alleen uit de streek rond Bar-le-Duc komen, worden ontpit met een ganzenveer. In de winkel kan je een introductiefilm en een demonstratie bekijken, waarbij je zelf de ganzenveer hanteert. De bessenjam heeft een uitzonderlijke kwaliteit en smaak.
Saint-Mihiel
Het kleine Maasstadje Saint-Mihiel is altijd belangrijk geweest door zijn centrale ligging. Het is vooral bekend voor de Saint-Mihiel Salliant in WOI. Salliant of Salient is een uitstulping in het front. Vergelijk het wat met de Ieperboog bij ons in WOI. Eén van de beroemdste inwoners was Ligier Richier (1500-1567), de belangrijkste renaissancebeeldhouwer uit Lotharingen.
Hij werkte zowel met steen als met hout en terracotta en was een creatief talent. In Saint-Mihiel kan je een prima uitgestippelde route volgen. De brochure is te verkrijgen bij het OT (Office de Tourisme), waar je trouwens je bezoek aan de stad kan starten om zowel de religieuze gebouwen, het middeleeuwse gedeelte als de architectuur te ontdekken. Het OT is gevestigd op de site van de oude benedictijnse abdij van Saint-Mihiel. De kloostergangen kan je trouwens ook nog bekijken. In het gebouw is de benedictijnse bibliotheek gevestigd met een collectie van ruim 8800 werken, waaronder vele manuscripten en zeldzame werken. De twee zalen werden gebouwd onder toezicht van kardinaal Mazarin. Bezoek hier ook het Musée de l‘Art Sacrée, met weer werk van Ligier Richier, veel devote kunst met monstransen en erfgoed uit nabijgelegen dorpen en kerken. Ook de twee kerken op het parcours zijn een bezoek waard: St.-Michel en St.-Etienne. Hier kom je één van de beroemdste werken van Ligier tegen: Le Sépulcre. Door de aanwezigheid van een enorm traliehekken is het niet zo goed te fotograferen.
Côtes de Meuse
Ten westen van Saint-Mihiel komen we in het Parc Regional Naturel de Lorraine. Een mengeling van wijngaarden, bossen en fruitvelden. Een prima uitzichtpunt over de streek is de But De Montsec. Op een hoogte van 375 m is hier het Montsec American Monument, in beheer door het ABMC (American Battle Monuments Commission). Een cirkelvormige zuilengalerij met in het midden een maquette van de Saint-Mihiel Salliant. Er is een oriënteringsplatform met zicht op de wijngaarden van Côtes de Meuse, de vlakte van Woëvre en het Lac de Madine. Dit kustmatig aangelegde meer zorgt voor de watervoorziening van de stad Metz en bestond nog niet tijdens WOI.
Côtes de Meuse is een klein, weinig bekend wijngebied in Frankrijk. Er zijn 5 wijndorpen met een zestal wijnbouwers. De wijnen hebben het label IPG (Indication géographique protégée). Men gebruikt druivenrassen als Pinot Noir, Chardonnay, Pinot Gris en Auxerrois. Naast witte en rode wijn maakt men ook uitstekende lokale champagnes (Methode Traditionelle).
Een topdomein is Domaine de Montgrignon, een familiebedrijf met een jonge geest. Er is een onthaalwinkel waar je ook mirabellen, een specialiteit in deze regio, vindt. De wijnboeren verkopen ze in glazen bokalen, maar maken er ook uitstekende likeur en eau de vie van.
Verdun cultureel
Je kan je rondrit afronden in Verdun en dan heb je je eigen boog (Salliant) gemaakt. Verdun heeft naast de bezienswaardigheden i.v.m. WOI nog andere bezienswaardigheden: de kathedraal en het Musée de la Princerie, de vroegere residentie van de kapitteldeken, na de bisschop de belangrijkste figuur. Het 16de-eeuwse gebouw heeft een mooie tuin en een collectie oude voorwerpen van in en rond Verdun, gaande van Gallo-Romeinse overblijfselen tot aardewerkvondsten en religieus beeldhouwwerk uit de middeleeuwen. Pronkstuk is de liturgische kam uit de 11de eeuw, in fijn, bewerkt ivoor waarop gebeurtenissen uit het leven van Christus zijn afgebeeld.
Logies in de Meuse
Met 30 bewoners per km2 is het gebied van de Meuse een rustige streek. Verwacht geen mastodonten van hotelketens, maar eerder gezellige logeerplaatsen, kleinschalig en rustig. Voorbeelden zijn onze drie overnachtingsplaatsen tijdens de rondrit:
In het noorden, in Dun-sur-Meuse, met een prachtzicht op de Maas, het kanaal en de meanders is er Chambres d’hôtes de la ville haute: drie mooi ingerichte kamers met een streekproductenontbijt. Een bonus is ook dat de eigenaars een sleutel hebben van de naastgelegen kerk.
www.leschambresdelavillehaute.fr
Maison Forte in Revigny-sur-Ornain is niet ver van Bar-le-Duc en is een oud maison fortifiée uit de XVIIde eeuw. De drie aparte onderdelen herbergen een hoofdgebouw met een eetzaal en twee vleugels, één is een gîte, de andere heeft een vijftal ruime kamers, genoemd naar lokale producten. Mijn collega verbleef in Nonnette (een rond peperkoekje), ik verbleef in Bergamotte (een peervormige citrusvrucht). Maison Forte doet ook aan tables d’hôtes.
Eindigen doen we in het domein van Sommedieue, niet ver van Verdun. Enkele luxueuze kamers in een oud gebouw te midden van een 12 ha-domein met visvijvers. Hier ligt de nadruk op rust en in het hoofdgebouw kan je genieten in het restaurant.
Alle verdere info: www.explore-grandest.com – www.lameuse.fr
Foto’s tekst: A. Charrin