Deze spellen van Asmodee brengen hoofd én groep in beweging
Gezelschapsspellen in de klas blijken meer dan ooit een krachtig en gewaardeerd leermiddel. Ruim zeven op tien leerkrachten (70,7%) uit het lager onderwijs gebruiken minstens wekelijks een gezelschapsspel in hun klas. Bijna één op tien (8,4%) doet dit zelfs dagelijks. Niet alleen om te ontspannen, maar ook om spelenderwijs te leren. Dat blijkt uit onderzoek* van Asmodee, de Belgische marktleider als uitgever en verdeler van gezelschapsspellen. Drie kwart van de bevraagde leerkrachten (75,2%) vindt dat een spel de sociale vaardigheden en het groepsgevoel in de klas ten goede komt. Meer dan negen op tien (92,2%) zouden graag vaker gezelschapsspellen gebruiken in de klas, al vindt een kwart (28%) dat het wat veel tijd inneemt. “Toch hoeft een spel helemaal niet lang te duren om effect te hebben,” weerlegt Bert De Smet, directeur van Asmodee België. “Korte en krachtige spellen zoals Dobble of Cortex zijn echte klasboosters: snel uitgelegd, leuk om samen te spelen én met leerwinst.”
Gezelschapsspellen worden steeds vaker erkend als volwaardige educatieve tools. Want leren én ontspannen tegelijk? Dat maakt wel degelijk het verschil. Volgens de leerkrachten uit het lager onderwijs die deelnamen aan het onderzoek, zijn er verschillende redenen om spellen in te zetten in de klaspraktijk.
Top 5 redenen om spellen te spelen in de klas:
- Verbetert sociale vaardigheden en groepsgevoel (75,2%)
- Stimuleert cognitieve vaardigheden zoals lezen, rekenen en logisch denken (68,9%)
- Maakt leren ontspannen, leuk en stressvrij (67,6%)
- Leert omgaan met winnen en verliezen (65,5%)
- Vergroot de motivatie van leerlingen (65,3%)
“Tijdens een spel krijgt élke leerling een rol die ertoe doet”
Onderwijsdeskundige en ergotherapeute Debby van Luchem, auteur van ‘Het verschil maken in de klas’, ziet ook hoe gezelschapsspellen bruggen kunnen maken in onze steeds diverser wordende klasgroepen:
“Een spel doorbreekt taalbarrières, stimuleert samenwerking en geeft élk kind een rol die ertoe doet. Zo creëren ze op een speelse manier waardevolle verbinding tussen de diverse groep leerlingen. In ons onderwijssysteem, dat toch vaak draait om presteren en toetsen, biedt een spelmoment ruimte voor autonomie, plezier en betekenisvolle interactie. Precies wat kinderen nodig hebben om te leren. Door samen te spelen, leren ze niet alleen luisteren naar elkaar, maar ook onderhandelen en omgaan met frustraties – vaardigheden die je niet uit een boek leert, maar spelenderwijs opdoet.”
Een gezelschapsspel in plaats van cake?
Meer dan negen op tien (92,2%) leerkrachten zouden graag vaker gezelschapsspellen spelen in de klas. Tijd dus om hun spellenkast uit te breiden! Ze hebben zelfs de ultieme tip om de school niet op extra kosten te jagen. Bijna zeven op tien leerkrachten (66,8%) zouden het namelijk een goed idee vinden wanneer ouders een gezelschapsspel aan de klas schenken in plaats van individuele verjaardagstraktaties te voorzien. Een spel is oneindig herspeelbaar en…. gemakkelijker te vervoeren dan een bak met 30 cupcakes. Win-win!
Deze leerkrachten gebruiken vaak gezelschapsspellen in de klas.
Deze leerkrachten gebruiken vaak gezelschapsspellen in de klas.
- Juf Amber uit Diest
“Spelletjes maken mijn klas levendig én leerzaam” “Kinderen leren enorm veel van elkaar als ze spelenderwijs bezig zijn. Zelfs zonder dat ze het doorhebben.” Amber Fillée (25) staat in het derde leerjaar van KSD De Voorzienigheid in Diest. Wat haar klas bijzonder maakt? De vele educatieve gezelschapsspelletjes die ze inzet om het leren leuker en toegankelijker te maken. Bovendien zorgen de spelletjes voor ontspanning: tussen de lessen door helpen ze de kinderen om even tot rust te komen én spelenderwijs bij te leren. “Ik heb een heel kastje, de werkwinkel, ingericht met verschillende lades: wiskunde, taal, techniek, creativiteit,… En uiteraard ook een schuif vol gezelschapsspelletjes. Die kunnen de kinderen zelfstandig kiezen als ze klaar zijn met hun werk. Zo blijft leren gevarieerd en speels.” Amber gebruikt uiteenlopende spellen, van snelle spellen zoals Dobble tot uitgebreidere spellen zoals De Weerwolven van Wakkerdam. “Dobble is bij mijn leerlingen duidelijk favoriet. Het is toegankelijk, visueel sterk en zelfs kinderen met taalmoeilijkheden begrijpen het meteen. Daardoor voelt niemand zich buitengesloten.” Spelletjes zijn bij haar niet altijd gekoppeld aan een specifieke les. “Soms link ik ze aan een bepaald vak, maar vaak mogen kinderen gewoon kiezen. Die autonomie is belangrijk voor hun motivatie. Bovendien stimuleert het ook samenwerking: leerlingen die het spel snel doorhebben, helpen spontaan anderen.” Toch loopt niet alles vanzelf. “De tijd ontbreekt soms om echt mee te spelen met de kinderen, al probeer ik er bewust ruimte voor te maken. Ook budgettair is het soms puzzelen. Veel van de spellen heb ik zelf gekocht. Maar het is elke euro waard. Je merkt écht hoe kinderen groeien, zowel sociaal als cognitief.” Voor collega’s die twijfelen of het inzetten van gezelschapsspellen of smartgames iets voor hen is, heeft ze een duidelijke boodschap: “Gewoon doen! Begin klein, bijvoorbeeld door een paar korte spelletjes zoals Dobble of enkele Smartgames toe te voegen aan een kieskast. Moeilijkere spellen, zoals Weerwolven, kun je best samen met de klas begeleiden! Heb je weinig ruimte in de klas? Laat dan gerust een groepje op de gang spelen. Het hoeft niet perfect te zijn. Kinderen hebben er sowieso baat bij, en jij als leerkracht ook.” De spelcultuur beperkt zich niet enkel tot de klas. “Ik ben thuis ook een enorme fan van gezelschapsspellen. Wingspan, Clever, Dixit, Carcassonne, en op dit moment vooral Het Witte Kasteel. Spelen is voor mij pure ontspanning én inspiratie.
- Juf Fiebe uit Waarschoot
“Spelen maakt leren tastbaar én betekenisvol” “Kinderen leren niet alleen door te luisteren, maar vooral door te doen – en spellen zijn daarvoor een fantastisch middel.” Fiebe Geirnaert (26) staat zes jaar voor de klas, waarvan vijf jaar in het tweede leerjaar aan VLS De Lieve in Waarschoot. In haar klas spelen gezelschapsspellen een duidelijke rol in het leerproces – al is dat niet altijd op de klassieke manier. “Bij ons doen we elke week een uurtje hoekenwerk. De kinderen mogen dan vrij kiezen, en gezelschapsspellen worden daarbij vaak spontaan gekozen. Vooral spelletjes zoals Dobble of Memory zijn populair. Kinderen herkennen ze, ze hebben weinig uitleg nodig en kunnen er zelfstandig mee aan de slag. Zeker bij het begin van het schooljaar neem ik bewust de tijd om enkele spellen grondig toe te lichten. Zo kunnen ze het hele jaar door ingezet worden. Spelletjes zijn voor Fiebe niet zomaar ‘iets leuks voor tussendoor’. Ze vormen een doordachte manier om aan belangrijke vaardigheden te werken. “Vorig jaar organiseerden we voor het eerst een spelletjesnamiddag rond executieve functies, zoals plannen, flexibiliteit en impulscontrole, en dat was een groot succes. We koppelden elk spel aan een slagzin die een specifieke vaardigheid ondersteunt – zoals ‘gooi je anker uit’, waarmee kinderen leren om eerst na te denken voor ze reageren. Denk bijvoorbeeld aan Dobble: je moet eerst goed observeren en dan pas handelen. Wat het extra mooi maakte, was dat ook ouders en grootouders betrokken waren. De respons was zo positief dat we besloten hebben om er een jaarlijkse traditie van te maken.” Daarnaast zet ze ook in op differentiatie en samenwerking. “Kinderen die sterker zijn in bepaalde vaardigheden, plaats ik bewust naast leerlingen die wat extra hulp kunnen gebruiken. Dat werkt niet alleen in lessen, maar ook bij het spelen van spellen. Die samenwerking groeit spontaan.” Toch loopt het niet altijd vlekkeloos. “Mijn klas kan luid worden tijdens speelmomenten en sommige spellen zorgen voor competitie. Maar ook dat is een leerproces: omgaan met verlies, wachten op je beurt, rekening houden met anderen… Dat zijn allemaal belangrijke sociale vaardigheden die je moet oefenen, en spellen geven daar de ideale context voor.” Voor collega’s die twijfelen of gezelschapsspellen in de klas iets voor hen zijn, heeft ze een tip: “Begin gewoon klein. Eén spel. Leg het duidelijk uit aan het begin van het schooljaar en integreer het tijdens hoekenwerk of een spelnamiddag. Als kinderen weten hoe het moet, kunnen ze er zelfstandig mee aan de slag. Laat het groeien. De kinderen leren er zoveel uit, vaak zonder dat ze het zelf beseffen.” Fiebe speelt zelf ook graag gezelschapsspel. “Ik heb thuis twee kasten vol, van Kwakzalvers tot Kolonisten van Catan. Ik speel met vrienden, familie, of gewoon thuis met mijn vriend. Het is ontspanning én inspiratie tegelijk.
- Juf Ine uit Tongeren
“Kinderen leren zonder dat ze beseffen dat ze aan het leren zijn” “Met spelletjes werken aan vaardigheden zoals plannen, doelen stellen en flexibel denken is zo waardevol. Ze leren organiseren, samenwerken, omgaan met emoties… zonder dat ze het zelf doorhebben.” Ine Schoemans (24) is leerkracht in het vijfde leerjaar in GBS De Boomhut in Tongeren. In haar klas zijn gezelschapsspellen een vast onderdeel van het leerproces, vooral om deze belangrijke denk- en gedragsvaardigheden – ook wel executieve functies genoemd – te versterken. “Tijdens ons maandelijkse hoekenwerk vervangen we klassieke opdrachten door spelvormen. Dat maakt het niet alleen leuker, maar ook effectiever.” Spellen als Dobble, Memory, Scrabble, en Weerwolven zijn vaste spellen in haar klas. “We gebruiken ze bewust om zaken zoals hun beurt afwachten, plannen en probleemoplossend denken te trainen,” vertelt Ine. “Bij Weerwolven gaat het dan weer eerder om sociale vaardigheden en groepsdynamiek.” Ze merkt een groot verschil in hoe snel kinderen spelregels begrijpen. “Leerlingen die thuis vaak spelletjes spelen, zijn er veel sneller mee weg. Anderen hebben meerdere voorbeeldrondes nodig. Daarom maak ik gemengde groepjes — zo leren ze van elkaar.” De spellen worden niet altijd samen met de leerkracht gespeeld. “Soms begeleid ik zelf een spel, zeker bij nieuwe spellen. Maar als ze het kennen, kunnen ze perfect zelfstandig of in kleine groepjes spelen.” Binnen het schoolteam is er een cultuur van delen. “We lenen vaak spellen uit aan elkaar, zodat niet iedereen alles zelf moet aankopen.” Voor Ine is het belangrijk om duidelijke afspraken te maken. “Bij spelletjes kan het al snel wat luider worden. Goede afspraken vooraf zijn essentieel. En als iets niet meteen loopt zoals gepland? Dan observeren, bijsturen, en de volgende keer anders aanpakken.” Ook op vlak van emotieregulatie ziet ze kansen. “Sommige kinderen zijn heel competitief en kunnen slecht tegen hun verlies, sommigen worden boos, anderen beginnen te huilen. Door spelletjes te spelen, ontstaan er leermomenten waarop ik kan zeggen: ‘Het is niet erg om te verliezen’ en gaan we samen kijken hoe we daar beter mee om kunnen gaan. Zo leren ze stap voor stap hun emoties te reguleren.” Haar boodschap aan andere leerkrachten? “Gewoon doen. Begin klein, stel duidelijke regels en speel mee. Je leert zo veel over je leerlingen. En zij leren ook meer dan je denkt.” In haar vrije tijd blijft Ine ook fan van spelletjes.”
Snel, slim & speels: populaire korte spellen voor in de klas
Hoewel de grote meerderheid van de leerkrachten fan is van gezelschapsspellen in de klas, geeft ruim een kwart (28%) toe aan dat sommige spellen te veel tijd innemen. Voor Bert De Smet van Asmodee hoeft een spel echter niet lang te duren om leerrijk te zijn:
“Korte, dynamische spellen kun je perfect inzetten tijdens overgangsmomenten, als energizer of als beloningsmoment aan het eind van de dag. Een speelse herhaling van leerstof of een manier om de klas opnieuw te focussen? Met het juiste spel bereik je veel in weinig tijd. Het is leuk en leerlingen steken er altijd wat van op!”
Deze korte spellen zijn gemakkelijk in te passen tijdens een drukke klasdag:
Leeftijd: 4+ | Duur: 15 min | 2-8 spelers | Adviesprijs: € 16,99
Oefent visuele waarneming, concentratie en woordenschat
Dit populaire spel daagt de snelheid én het observatievermogen van leerlingen uit. Op een stapel ronde kaarten staan telkens acht illustraties. Elke kaart heeft één symbool gemeen met een andere kaart. Het doel is simpel: als eerste het identieke symbool tussen de kaarten vinden en luidop delen met de andere spelers. Dobble bestaat in verschillende thematische varianten, zoals Dino’s, Super Mario, Belgium, Disney en zelfs Dobble Giant, een reuze exemplaar dat je in team kan spelen op de speelplaats of tijdens de turnles. Ontdek hier alle varianten.
Leeftijd: 7+ | Duur: 15-30 min | Aantal spelers: 3-6 | Adviesprijs: € 12,99
Traint het geheugen, deductief denken
Ga op zoek naar een trio van cijfers. De kaarten zitten in de handen van je medespelers of liggen gedekt op de tafel. Door kaarten te vragen aan je medespelers of kaarten om te draaien op tafel, kom je te weten welke cijfers waar zitten. Probeer goed te onthouden waar je welk cijfer hebt gezien en onthul ze op het juiste moment. Kan jij in jouw beurt 3 dezelfde cijfers op tafel leggen? Dan scoor je een trio. De eerste speler die 3 trio’s kan verzamelen, wint het spel.
Leeftijd: 6+ | Duur: 15-30 min | Aantal spelers: 2-4 | Adviesprijs: € 14,99
Bevordert logisch redeneren, juiste keuzes maken, planmatig denken
Het doel van dit spel is om een Super Miauw te rekruteren. Aan het begin van het spel heeft elke speler dezelfde kaarten. Om super Miauw tot bij jou te halen heb je lekker eten nodig en daarnaast heb je ook een cape nodig om hem te kronen tot superheld. Eerst moeten de spelers voldoende centen verzamelen in hun kaartendeck om het juiste eten en een cape te kunnen kopen. Daarna kan je maar beter overbodige kaarten ‘weggooien’ zodat de kat en de cape sneller bij elkaar komen. Elke speler kiest wat voor hem/haar het beste is. Denk goed na welke kaarten je weggooit en welke kaarten je behoudt. En dan is er nog een dief, waarmee je kaarten kan gaan stelen bij je medespelers.
Spellen met meer diepgang en een extra leerlaag
Heb je wat meer tijd om een spel te spelen? Bijvoorbeeld tijdens een projectweek, hoekenwerk of een les Wereldoriëntatie? Onderstaande spellen dagen leerlingen uit om creatief te denken, strategisch samen te werken of zich in te leven in een andere rol.
Zo spelen ze in op verschillende leerdoelen.
Leeftijd: 6+ | Duur: 15-30 min | 2-5 spelers | Adviesprijs: € 24,99
Kinderen oefenen strategisch denken, trainen hun aanpassingsvermogen, leren omgaan met risico’s
In dit spel moet je racen met raptor’s. Elke speler krijgt in het begin van het spel een kaartje met raptor’s in een bepaalde volgorde. Die is voor elke speler anders. De bedoeling is dat je jouw raptor’s in de juiste volgorde over de eindstreep brengt. Doordat alle spelers alle dino’s kunnen verplaatsen door middel van de dobbelstenen, moet je jouw tactiek continu aanpassen aan de zetten van de tegenstanders. Als je aan de beurt bent, mag je dobbelen en 3 keer herdobbelen zodat je de juiste kleuren haalt om jouw raptors te verplaatsen. Zorg er zo voor dat jouw raptor’s goed staan als de eerste over de eindstreep gaat.
Leeftijd: 8+ | Duur: 15-30 min | 3-8 spelers | Adviesprijs: € 34,99
Stimuleert taalgebruik en fantasie. Goed inzetbaar voor lessen taal en drama.
In deze spelklassieker Dixit speelt fantasie de hoofdrol. De verteller beschrijft wat hij ziet op één van de sprookjesachtig geïllustreerde kaarten uit zijn hand. De andere spelers kiezen één van hun eigen kaarten die ook past bij de omschrijving van de verteller. Vervolgens worden alle kaarten in willekeurige volgorde op tafel gelegd. De spelers raden dan individueel welke kaart die van de verteller zou zijn. Vertellers moeten hun tegenstanders goed inschatten door hun beschrijving niet té makkelijk of té moeilijk te maken. Geef je te veel aanwijzingen, waardoor alle spelers jouw kaart kunnen ontmaskeren, dan scoor je als verteller geen punten. De anderen kunnen punten verdienen, door de juiste vertellerskaart aan te duiden óf door ervoor te zorgen dat anderen denken dat hun kaart de vertellerskaart is. Bij Dixit zijn communicatie, begrip en empathie heel belangrijk en doe je meer dan ‘gewoon een spelletje spelen.’
Leeftijd: 4+ | Duur: 15-30 min | Aantal spelers: 2-12 | Adviesprijs: € 24,99
Visueel redeneren en zonder woorden verbanden leggen.
Dankzij Concept wordt het even heerlijk stil in de klas. In dit spel moet je jouw medespelers duidelijk maken welk woord jij in gedachten hebt. Niet door iets te tekenen of uit te beelden, maar door blokjes op het speelbord te plaatsen. Daarnaast is er maar één belangrijke spelregel: zwijgen. Je praat niet om te communiceren, maar combineert universele icoontjes om anderen te laten raden naar honderden voorwerpen, titels en personen. Hiervoor werk je samen in teams van twee personen. Voor kinderen vanaf 4 jaar is er ook de variant Concept Dieren, waarmee ze al spelend de dierenwereld verkennen.
Leeftijd: 10+ | Duur: 30-45 min | Aantal spelers: 8-18 | Adviesprijs: € 11,99
Geschikt voor groepsdynamiek en spreekvaardigheid.
Weerwolven hebben zich onder onschuldige dorpelingen gemengd en verslinden elke nacht een slachtoffer. Tijdens het spel heeft een moderator de leiding in handen. Iedere speler krijgt een rol die hij moet spelen: gewone burgers of weerwolven zijn, een heks, jager of onschuldig meisje. De moderator vraagt ’s nachts aan iedereen om de ogen dicht te doen en roept dan de speciale karakters bijeen, die elk hun eigenschap mogen uitvoeren. De weerwolven schakelen op het einde van de nacht een burger uit. Als het weer dag wordt, houden de burgers een vergadering om de gebeurtenissen van de afgelopen nacht te bespreken. Daarna mogen ze proberen om een weerwolf uit te schakelen. Maar de weerwolven zitten ook in die vergadering, en een beslissing nemen is dus niet gemakkelijk. Een spel om met veel leerlingen te spelen. Een ervaring vol geheimdoenerij, twijfel, bluf en geanimeerde discussies.
Leeftijd: 10+ | Duur: 30-60 min | Aantal spelers: 2-4 | Adviesprijs: € 39,99
Bevordert ruimtelijk inzicht, strategisch denken, planmatig denken
In Monkey Palce moet je het verloren kasteel heropbouwen met Lego stenen. Hoe meer bruggen je kan bouwen, hoe meer punten je verdient. Hoe strategischer je jouw blokjes kan plaatsen, hoe meer blokjes je kan verzamelen voor je volgende beurt. Bekijk dus goed waar je jouw bouwwerk start, en hoe je de beste blokjes kan verzamelen voor je volgende beurt.
Leeftijd: 7+ | Duur: 15 min | Aantal spelers: 2 | Adviesprijs: € 24,99
Bevordert ruimtelijk inzicht, strategisch schakelen, planmatig denken
Dit is een strategische variant van 4 op een rij. De bedoeling is om 4 op een rij te maken. Dat kan horizontaal, vertikaal en diagonaal. Elke speler plaatst om de beurt een balletje van zijn kleur op het spelbord. Op het einde van zijn of haar beurt, duwt de speler op de orbito knop in het midden. Daardoor verplaatsen alle bolletjes 1 vakje en ziet het spelbord er ineens helemaal anders uit. De speler die eerst 4 op rij heeft, na de rotaties van de bolletjes, wint het spel.
Foto: Asmodee
