Yellow Cake, Little Boy, een beklijvende voorstelling van het Nieuwstedelijk toneel.

Yellow cake, Little Boy: De titel klinkt als een sprookje, maar is het bloedstollend verhaal van Stijn Devillé over de atoombom op Hiroshima. Een geniaal toneelstuk, dat des temeer nazindert omdat tachtig jaar later, Europa en de wereld opnieuw in de greep zijn van oorlogsretoriek, atoomdreiging en wapenwedloop.

Een vierkant podium, langs beide kanten zitten toeschouwers, vier acteurs twee mannen en twee vrouwen die de rol van verschillende personages zullen vertolken, een grote bronzen klok. Wanneer iemand aan een touw trekt en de klok een oorverdovend geluid maakt, wordt het donker in de zaal, flitsen er oogverblindende stralen door de ruimte en dwarrelen er een massa zwarte papiersnippers naar beneden. Een rookwolk in de vorm van een reuzegrote paddenstoel omhult het podium. Wanneer die opgetrokken is, staan de vier spelers halfnaakt met gescheurde kleren, brandwonden op benen en armen, verweesd en sprakeloos minutenlang gedesoriënteerd rond te kijken. Tot een vijfde speler nieuwe kleding komt brengen en het verhaal begint over het gruwelijkste oorlogswapen dat de mens ooit ontwikkelde.

Als domheid zegeviert over gezond verstand en wetenschap

In september 1933 wanneer Duitse wetenschappers erin geslaagd zijn uranium te splitsen zodat de weg naar de ontwikkeling van een kernwapen openligt, waarschuwen de wetenschappers Szilard en Einstein president Roosevelt voor het dreigend Duitse gevaar en raden hem aan zelf een kernprogramma op te starten. 1945, de oorlog in de Stille Oceaan is nog niet voorbij en het militair-industriële complex draait nog op volle toeren. De machtshebbers in het leger staan te popelen om hun nieuwste ‘oorlogsgadget’ uit te proberen. Bekende wetenschappers doen er alles aan om hun op andere gedachten te brengen, gesteund door Winston Churchill, president Roosevelt, oorlogsminister Henry Stimson en later president Truman. Tevergeefs, op 6 augustus 1945 wordt Little Boy gedropt op Hiroshima.

Hallucinante getuigenissen

Honderdduizend slachtoffers sterven op gruwelijke wijze. Wie het overleeft, is levenslang verminkt of bezwijkt later aan alle soorten kankers of onverklaarbare aandoeningen. Stijn Devillé baseerde zich bij het schrijven van dat gedeelte op getuigenissen van slachtoffers, meesterlijk vertolkt door Sara Vertongen. “Aanvankelijk was de wereld wit, dan kwamen de prachtigste kleuren, onwezenlijke taferelen, om te ontwaken in een wereld, die veranderd was in een zwart massagraf.“

De Belgische betrokkenheid bij de ontwikkeling van de atoombom

Stijn Devillé graaft zich ook in in de gewelddadige en vaak illegale mijnbouw in Congo, toen en nu. Aanvankelijk wist alleen de directeur van de Union Minière, Edgar Sengier, wat België daarmee te maken had. Hij was in het bezit van 1250 ton uraniummonoxide of yellowcake en was al herhaaldelijk benaderd geweest door liefhebbers uit verschillende Europese landen. Pas toen de Amerikaanse kernfysici, die aan het Manhattan Project werkten, hier weet van kregen, begonnen de keiharde onderhandelingen. Vanuit Brussel liet Edgar Sengier intussen zwarte mijnwerkers in Shinkolobwe in uiterst penibele omstandigheden de yellowcake opgraven en naar een depot in New York verschepen. Dit uraniumerts, dat tot eind jaren dertig vooral werd gebruikt om wijzers in polshorloges fluorescerend te maken, bleek plots van geostrategisch belang. Na scherpe onderhandelingen met de Union Minière en de Belgische regering in ballingschap, begonnen de Amerikanen zich vanaf 1942 decennialang toegang verschaffen tot het uranium uit Congo. Tot ver in de eenentwintigste eeuw werd de mijn in Shinkolobwe nog illegaal ontgonnen om twijfelachtige regimes aan uranium te helpen voor hun geheime kernprogramma’s. Ook vandaag zijn nog clandestiene mijnwerkers in de Congolese mijnen actief, soms in opdracht van internationale misdaadsyndicaten en warlords.

Schrijver, regisseur en spelers

Samen met Christophe Aussems regisseert de Schrijver Stijn Devillé mee het stuk. De vier spelers zijn naast Sara Vertongen, Tom Van Bauwel , Prince K.Appiah en Sachli Gholamalizad. Die laatste speelster kreeg een week voor de première een stevige griep te pakken en werd vervangen door Alejandra Theus, die dat feilloos heeft gedaan.

Tekst: Miet Waes

Foto’s: Boumediene Belbachir