Mark Manders breidt zijn baanbrekende project ‘Self-Portrait as a Building’ uit met nieuwe ruimtes voor zijn openingstentoonstelling in de galerie. Installaties die refereren aan huiselijke ruimtes, waaronder een badkamer, slaapkamer en studio, nemen hun plaats in naast monumentale en huiselijke beschilderde bronzen beelden, mixed-media sculpturen, objecten, meubels en tweedimensionale werken. Deze grootschalige tentoonstelling brengt de diverse elementen van zijn werk samen en onthult zo de volle diepgang en breedte van zijn oeuvre.
Manders is al bijna veertig jaar bezig met het samenstellen van zijn ‘Self-Portrait as a Building’. De onderliggende concepten zijn geconstrueerde identiteit en de geest als een fysieke structuur, analoog aan een huis of gebouw. Elke ‘kamer’ binnen het denkbeeldige bouwwerk — vertaald naar de fysieke galerieruimtes — vertegenwoordigt een ander aspect van Manders’ karakter of een autobiografische ervaring. Hier is het belangrijk op te merken dat er twee Mark Manders zijn: de persoon en de persona, waarvan de laatste een fictieve constructie is. Het gebouw is nooit af; het breidt zich oneindig uit. De kamers zijn ingericht en gevuld met objecten. Elk element is een uniek kunstwerk, nauwgezet gemaakt door de kunstenaar. Echo’s van eerdere werken zijn er in overvloed, terwijl bepaalde elementen op meer dan één plek te herkennen zijn. Dergelijke details verbinden de werken van Manders door tijd en ruimte heen en met elkaar tot een uitgebreid netwerk van onderling verbonden referenties.
De tentoonstelling opent in het landschap: Bonewhite Clay Head with Vertical Cloud (2024) en Figure with Two Cloud Paintings (2010-2024) verwijzen allebei naar de lucht. De houten structuur in het laatste werk is vertrouwd maar niet te plaatsen: het doet denken aan een galg of kruisbeeld, mogelijk de balken van een architectonische structuur. De kouros– achtige figuur — die verwijst naar Mind Study (2010-11, Biënnale van Venetië) — is gevat in een toestand van stilstaande beweging, ofwel gered door het koord tijdens de val ofwel weerstand biedend aan de messcherpe greep ervan. De spanning is voelbaar en alles is in perfecte balans. De twee doeken zijn wit, als wolken. Samen met de neutrale tinten geven ze de sculptuur een onbepaalde status: een bevroren moment dat zowel tijdloos als plaatsloos is. Niets is wat het lijkt en Manders is een meester in illusie: dit is noch hout noch klei. De kunstenaar boetseert zijn beelden in deze materialen voordat hij ze met de verloren-was- methode in brons giet. Daarna worden ze met de hand beschilderd tot het anorganische (metaal) niet meer te onderscheiden is van het organische (hout, klei).
My Bed (1992-2024) beslaat de naar de tuin gerichte galerie. De ene kant is gevuld met architectonische maquettes en een verzameling objecten — suggestief voor een identiteit — de andere kant is leeg. Afwezigheid is een bekend thema in het oeuvre, zoals Manders uitlegt: “Alle kamers lijken alsof ze door iemand zijn achtergelaten… alsof de persoon die ze heeft gemaakt net is vertrokken. Je ziet constant iemand die bezig is met denkprocessen of fysieke handelingen. Het is bijna alsof je een set binnenstapt die net verlaten is. De tijd bevriezen en iemands denkproces zichtbaar maken. Het draait allemaal om dat ene moment, maar soms zit er twintig of dertig jaar tussen. Toch lijkt het allemaal alsof het net gebeurd is.” Dit werk bouwt verder op een soortgelijke installatie die Manders in 2023 in de Woning Van Wassenhove liet zien. Objecten zoals de kleifiguur, boeken en een pot met kwasten maken hun opwachting, alleen het beddengoed is verdwenen. Kaalgestript van alle stof, bij wijze van spreken, kunnen we zien dat het bedframe van hout is en de matras van canvas. Samen suggereren ze een andere plausibele lezing: het werk als metafoor voor schilderkunst.
Perspective Study (2005-2024), met zijn lichtstroken en architecturale compositie, toont de kranten die Manders bedacht voor zijn Room With All Existing Words (2005-2022). Voor dit laatste project ontwierp en drukte de kunstenaar tien kranten die elk woord uit het Oxford English Dictionary bevatten, elk één keer gebruikt maar in willekeurige volgorde, om kolommen van poëtische onzin te creëren. De kranten komen in verschillende gedaanten terug in de tentoonstelling, bijvoorbeeld in Figure with Thin White Rope (2005-2024) en samengeperst in Composition with All Existing Words / Perspective Study (2005-2023), dat vlakbij wordt getoond, om maar twee voorbeelden te noemen.
Shadow Study (2023-2024) domineert de tuin. Met zijn antiek-lijkende patina doet het denken aan een klassieke sculptuur of een archeologisch relict. Manders maakt vaak werk waarin houten elementen de menselijke figuur inperken of splijten. Deze verwijzen naar de aard van het geheugen zelf: hoe het leesbaar kan zijn en toch gefragmenteerd, geblokkeerd en opgesloten, compleet en toch onvolledig.
Isolated Bathroom / Composition with Four Colours (2005-2023) bevindt zich op de eerste verdieping. De metalen vloer is een knipoog naar minimalistische beeldhouwkunst, terwijl de figuur — zonder ledematen — zowel kracht (hout) als kwetsbaarheid (klei) suggereert. De juxtapositie is puur visueel: ook dit is een beschilderd brons. De figuur grijpt terug op de eerdere Ramble Room Chair (2010), terwijl de vier kleuren — nieuw in het oeuvre — geïnspireerd zijn op de nabijgelegen nagespeelde en geënsceneerde foto Colour Study (2001-2023). De tinten komen terug in Table with Towels (1999-2023), terwijl de oorspronkelijke foto opnieuw verschijnt in Studio Table (2024).
Dit laatste werk, op de derde verdieping, gaat verder op het thema van het bureau als broedplaats van creativiteit. Het bureau is bezaaid met gereedschappen van de kunstenaar — tekeningen, foto’s en boeken — maar ook alledaagse voorwerpen zoals dobbelstenen en suikerklontjes. Dit zijn geen gevonden voorwerpen of bezittingen in de conventionele zin van het woord: alles is zorgvuldig bewerkt door de kunstenaar om de originele voorwerpen na te maken. Geschilderde bronzen voorwerpen die lijken op oude artefacten zijn ook te vinden in de studio, waaronder Falling Earring (2024), een werk dat een vluchtig moment in de tijd visualiseert: een zilveren ring die uit een denkbeeldig oor tuimelt.
Floor with Prime Movers (2005-2024), op de benedenverdieping, is een installatie van Manders’ meubelstukken op stalen tegels die, net als in de badkamer, zinspelen op minimalisme. Elk item is ontworpen en geconstrueerd door de kunstenaar: een reeks objecten waarmee hij de kamers van zijn steeds groter wordende ‘zelfportret’ kan inrichten.
Het werk van Mark Manders weerspiegelt zijn voortdurende verkenning van identiteit, materialiteit en illusie, taal en structuur, maar ook tijd. Terwijl veel sculpturen doen denken aan archeologische vondsten, refereren andere aan modernisme en twintigste-eeuws design: een dissonantie die ons heen en weer voert door de eeuwen heen. Zijn werken kunnen worden beschouwd als ruimtelijke materialisaties van innerlijke — soms abstracte — gedachten, gevoelens en emoties. Verwijzingen naar de kunstgeschiedenis, terugkerende motieven en de herconfiguratie van eerdere werken dragen allemaal bij aan het gevoel van continuïteit en voortdurende transformatie in zijn oeuvre.
Mark Manders (1968, Volkel, Nederland) woont en werkt momenteel in Ronse, België. Twee solo-tentoonstellingen staan gepland: een bij de Fondazione Sandretto Re Rebaudengo in Turijn (31 oktober 2024 – maart 2025), en een in Museum Voorlinden in 2025. Manders vertegenwoordigde Nederland op de Biënnale van Venetië in 2013. Hij kreeg de opdracht van het Public Art Fund om een grote publieke sculptuur te maken voor het Doris C. Freedman Plaza in Central Park, New York in 2019. Andere grootschalige sculpturale buiteninstallaties zijn te zien in het Walker Art Center in Minneapolis en op het Rokinplein in Amsterdam. Werk is oa terug te vinden in de openbare collecties van The Art Institute of Chicago, IL; Carnegie Museum of Art, PA; Kunsthaus Zürich; Museum of Modern Art, NY; Museum of Contemporary Art, LA; Pinakothek der Moderne, München; San Francisco Museum of Modern Art, en het Walker Art Center, MN.
Mark Manders
25 oktober – 21 december 2024
St-Jorisstraat 6,
1050 Brussel
Foto: Simon Bultynck Courtesy the Artist and Xavier Hufkens, Brussel
