De Morgen, UAntwerpen en UZA presenteren resultaten onderzoeksproject De Oorzaak
Mensen die aan sterke geluidshinder worden blootgesteld, kampen vaker met gezondheidsproblemen zoals slaaptekort en stress. Dat is een van de vaststellingen van De Oorzaak, het grootste burgeronderzoek naar omgevingsgeluid ooit. In een dossier in De Morgen en op eindsymposia in Antwerpen, Leuven en Gent worden de resultaten uitgebreid toegelicht. “Hopelijk heeft De Oorzaak een positief effect op het geluidsbeleid in onze samenleving.”
Eind 2023 ging met De Oorzaak het grootste burgeronderzoek naar omgevingsgeluid in Vlaanderen van start. De Universiteit Antwerpen, het UZA en De Morgen sloegen daarvoor de handen in elkaar. Het ambitieuze doel? Gedetailleerd in kaart brengen welke geluiden we dagelijks horen, welke geluiden het luidst klinken en wat ze doen met onze gezondheid. Daarvoor riep De Oorzaak de hulp én de oren in van duizenden burgerwetenschappers.
Twee jaar later zijn de resultaten bekend. Die vloeien voort uit een indrukwekkende hoeveelheid verzamelde gegevens: 4665 Vlamingen maakten een Geluidswandeling, 10 138 mensen vulden de Grote Geluidsbevraging in en op 1452 locaties in Antwerpen, Gent en Leuven registreerden innovatieve geluidssensoren gedurende zes weken alle omgevingsgeluiden. Daarnaast ondergingen 101 Antwerpenaars een slaap- en gehooronderzoek en deelden 128 burgerwetenschappers de data van hun Apple Watch.
Verkeerslawaai weegt op leefkwaliteit
Het unieke AI-gedreven model bracht de geluidsbronnen in kaart. Het geluid werd onderverdeeld in negen verschillende klassen: van mensen en dieren tot alle types verkeersgerelateerd lawaai.
“Het wegverkeer is de dominante bron van geluidshinder”, zegt prof. Cedric Vuye (UAntwerpen), hoofdonderzoeker van De Oorzaak. “Zowel in Antwerpen, Gent als Leuven meten we geluidsniveaus die vaak hoger liggen dan de door de onderzoekers voorgestelde drempels: 60 decibel (dBA) voor het gemiddelde geluidsniveau over een hele dag, avond en nacht, en 50 dBA als richtwaarde voor de nacht.”
“Aan de straatkant ligt het geluidsniveau in 44% van de gevallen boven de 60 dBA. ’s Nachts zien we dat de drempel van 50 dBA in bijna de helft van de gevallen wordt overschreden. Dat toont aan dat verkeerslawaai een structurele uitdaging vormt in stedelijke omgevingen. Er is bovendien een sterke link tussen geluidshinder en gerapporteerde gezondheidsproblemen: slaap, stress, vermoeidheid … Antwerpenaren rapporteren meer hinder dan mensen in Gent en Leuven.”
Bij ongeveer drie op de tien deelnemers werden verhoogde scores voor hyperacusis, of geluidsgevoeligheid, vastgesteld. Deze groep rapporteerde duidelijk meer hinder en stress door omgevingsgeluid dan gemiddeld. Uit speekselanalyses bij een subgroep van Antwerpse deelnemers aan het UZA-gezondheidsonderzoek bleek bovendien dat mensen met hyperacusis hogere cortisolwaarden hebben, een biologische indicator van verhoogde stress. “Hyperacusis laat zien dat geluid niet voor iedereen dezelfde impact heeft,” zegt audiologe prof. Laure Jacquemin (UZA/UAntwerpen). “Voor mensen met een verhoogde gevoeligheid versterkt lawaai niet alleen de subjectieve hinder, maar ook de fysieke stressrespons.”
Ook kwestie van sociale ongelijkheid
Uit de analyses blijkt dat geluidsoverlast niet iedereen in gelijke mate treft. Vooral bewoners van appartementen of studio’s, en huishoudens met een lager inkomen rapporteren significant meer hinder. Deze sociodemografische verschillen tonen dat geluidsoverlast niet alleen een milieuprobleem is, maar ook een kwestie van sociale ongelijkheid.
Hoewel de resultaten wijzen op de negatieve impact van verkeerslawaai, brengen ze ook een hoopvolle boodschap. Uit alle bevragingen en metingen blijkt dat natuurgeluiden systematisch als positief worden ervaren. Het horen van vogels, het ruisen van bladeren of stromend water zorgt niet alleen voor meer rust, maar gaat ook samen met minder ervaren stress en hinder. Deelnemers die vaker natuurgeluiden opmerkten, rapporteerden een hogere tevredenheid over hun leefomgeving.
“Het effect van natuurgeluiden is opmerkelijk consistent,” zegt Jonas Lembrechts (UAntwerpen). “Zelfs in stedelijke contexten waar verkeerslawaai domineert, zien we dat het toevoegen van natuur – parken, bomen, binnentuinen – het geluidslandschap meetbaar verbetert. Het bevestigt dat investeren in meer groen en rustige zones niet alleen ecologisch of esthetisch waardevol is, maar ook rechtstreeks bijdraagt aan gezondheid en welzijn.”
Debat rond geluidsbeleid voeden
Op vrijdag 26 september kregen alle deelnemers hun persoonlijke Geluidsrapport doorgemaild. Vanaf zaterdag 27 september brengt De Morgen een hele reeks artikels met alle resultaten van De Oorzaak, met diepgaande analyses, pakkende getuigenissen en bruikbare aanbevelingen. In de drie steden waar er met sensoren gemeten werd, vinden ook eindsymposia plaats op maandag 29 september in Antwerpen (Stadscampus UAntwerpen), op dinsdag 30 september in Gent (De Centrale) en op woensdag 1 oktober in Leuven (Campus Corso).
“We zijn bijzonder trots op dit unieke onderzoek, waarmee we duizenden mensen in beweging hebben gekregen”, zegt Remy Amkreutz, hoofdredacteur van De Morgen. “Zonder hun inzet had De Oorzaak niet bestaan en zouden we niet weten welke impact geluid écht heeft op ons dagelijks leven. Als krant vinden we het belangrijk om mee te streven naar een betere samenleving. Vanuit die visie hopen we uiteraard dat deze resultaten het debat voeden en een positief effect hebben op het geluidsbeleid in onze samenleving.”
Foto: UAntwerpen
