Als wijnschrijver vertel ik jullie graag wat over Spaans-Baskenland, een van de zeventien autonome regio’s in Spanje. Vooral Spaans-Baskenland is tegenwoordig een populaire bestemming omwille van de prachtige landschappen met groene heuvels en rustieke wijngaarden. Een schitterende regio om als wijnliefhebber te ontdekken qua geschiedenis, cultuur en gastronomie. Om deze wijnregio’s beter te begrijpen komt een beetje geschiedenis kijken, uiteraard in een versneld tempo.
Spaans-Baskenland (Pais Vasco of Euskadi in het Baskisch)
De eerste schriftelijke verwijzingen naar lokale wijn dateren uit de 12e eeuw.
Vrij snel breidde het wijngaardareaal zich uit en nam men protectionistische maatregelen om de eigen wijn te vrijwaren van concurrentie, onder andere vanuit Galicië, Rioja en Navarra. Daarnaast werden plaatselijke handelsoorlogen gevoerd tussen de wijnmakers en de ciderproducenten. Men zette bewakers in en het vernielen van wijnstokken werd zwaarder gestraft. Later in de 17e – 18e eeuw kreeg men te maken met boze Franse wijnboeren die het beu waren hun wijnen moeilijk te kunnen slijten aan hun Spaanse buren. De 19e eeuw kenmerkt zich door de afschaffing van tal van Spaanse privileges maar ook door een opflakkering van ziektes als odium, meeldauw en phylloxera (druifluis). De teloorgang van de wijnbouw werd nog versterkt door de uitbreiding van andere landbouwteelten en appelboomgaarden. De tweede helft van de 20ste eeuw leidde een kentering in. De aanplant van nieuwe stokken, het investeren in moderne technieken en installaties gekoppeld aan grotere kwaliteitscontrole zetten de Baskische wijnen terug op de (wijn)kaart. Het normale leven kwam geleidelijk terug na een woelige periode van onrust ten gevolge van het streven naar totale onafhankelijkheid.
Geografische ligging van Baskenland
Baskenland als dusdanig is de facto een grensoverschrijdend gebied dat zich uitstrekt ten noorden (Frans-Baskenland) en ten zuidwesten (Spaans-Baskenland) van de Pyreneeën, de bergketen van circa 430 km.
De drie Frans-Baskische provincies zijn Labourd, Basse-Navarra en Soule.
De vier Spaanse-Baskische provincies zijn Navarra, Guipúzcoa, Vizkaya (Bizkaia) en Alava (Araba).
De appellaties in Baskenland
De unieke appellatie “txakoli” bestaat niet. Beter past het te spreken over drie zusterappellaties die samen het officiële grotere productiegebied van de txakoli uitmaken. Dit wijngebied van ‘txakoli’ of ‘chacoli’ (meerdere schrijfwijzen mogelijk naargelang Spaans of Baskisch) is met een huidig globaal wijnareaal van minder dan 1000 hectare zo goed als het kleinste in Spanje. Spaans-Baskenland beslaat nog een wijnregio, met name de rioja alavesa. De txakoli D.O.’s zijn: getariako txakolina, bizzkaiko txakolina en arabako txakolina.
Even ter vergelijking meegeven dat in Frans-Baskenland de A.O.P irouléguy slechts zo’n 214 hectare groot is.
Piramide van onder naar boven:
- Vina de mesa = tafelwijn
- Vina de la tierra = landwijn
- Vino de calidad con indicación geografica = IGP
- Vinos con D.O.C.= vinos de pago = single vineyard wijnen
Klimaat in Spaans-Baskenland
De zone waarin txakoli wordt geproduceerd is dominant gekenmerkt als ‘cold climate’. Typisch is het globaal frisse Atlantische klimaat met zeer veel regen en mist, een beperkt aantal uren zon en vrij lage temperaturen. Spaans-Baskenland vormt hier voor niks samen met Asturias, Cantabrië en Galicië het groene Spanje. Toch zijn er lokale verschillen uit te leggen door o.a. de aanwezigheid van heuvels, de hoogteligging en de afstand tot de golf van Biskaje.
Bezonning, neerslag, winden, topografie en geologie zijn hier bepalend voor de aanplant van de druivensoorten. Bezonning is dus afhankelijk van de breedtegraad (Baskenland is vrij uitgestrekt) van het Baskisch gebied waar men over spreekt. De neerslag speelt in de regio’s een belangrijke rol qua verdamping. (kustzone: rond de 1200 mm; centraal: rond de 800-900 mm). Pergola- en guyot- geleidingsystemen zijn hier veelvoudig van toepassing. Winden spelen dan ook een belangrijke rol in het droogblazen van de wijngaarden in de zeer vochtige regio’s. De onvoorspelbare heftige wind galerna is hier in tegenstelling tot de zachtere winden de spelbreker. Schade en verwoesting aan de wijngaard! Als geologische ondergrond vinden we voornamelijk kiezel, kalk en klei-leembodems.
Wijnstijlen
- Schuimwijnversies (2e gisting op fles) = birbirra in wit en rosé
- Jonge witte wijn (ook ‘sur lie’ en wit met vatlagering)
- Rosé meestal saignée of lekwijn = meest gebruikte methode
- Rode wijn, zelfs op vaten
- Zoete wijn (in wit en rood)
- Distillaat
Druivenrassen in Spaans-Baskenland
Autochtone druiven
Hondarribi zuri (wit – compact, krokant met weinig vrij zuur sap).
Hondarribi beltza (blauw – hoge aciditeit, veel tannine, beaujolais-gelijkenis).
Niet-autochtone druiven
Hondarribi zerriata (wit – petit courbu – Sud-Ouest Jurançon/Pachrenc du Vic Bilh FR), aromatische druif (rijpe perziken, abrikozen, honing, amandelen…).
Izkiriota (wit – gros manseng Sud-Ouest FR) (fruitige en bloemige tonen zoals perzik, abrikoos, citrus, honing, witte bloemen…).
Izkiriota ttipia (wit – petit manseng – Sud Ouest FR). Uiterst geschikt voor blend. Kleine bessen en een dikke schil wat bijdraagt aan de concentratie van de smaken en aroma’s – vooral geschikt voor de productie van zoete wijnen zoals de bekende Franse Jurançon.
Mune mashatsa (wit – folle blanche – Cognac, Armagnac FR) (fruitige en florale tonen, vol en complex van smaak, mooie balans tussen zoet en zuur, je proeft citrus, abrikoos, peer, karamel, kruiden, noten en een vleugje rook).
Chardonnay* (wit) – aroma’s van tropisch fruit zoals mango, passievrucht, ananas en citrusfruit. Bij houtlagering ook vanille, toast, honing, noten, room, boter, specerijen…
Riesling* (wit) – een neus van exotisch fruit, rijpe peer en kruidige perzik overheersen. In de mond krijgen we de zoete smaak van knapperige druiven.
Pinot noir* (blauw) – aards en animaal zoals paddenstoelen, tabak, witte peper, kruidnagel, natte bladeren…
Economisch belang vroeger en nu in Spaans-Baskenland
Enkele opmerkelijke zaken vallen zeker op:
- Het exportvolume blijft klein maar groeit jaar na jaar.
- De export gaat vooral naar de VSA en naar de Aziatische markten, minder naar de EU-landen. De witte wijnen staan voorop! De vraag naar wit blijft stijgen.
- De uitvoer van txakoli onder de vorm van rood, rosé, schuimwijn of zoet is in feite verwaarloosbaar.
- Hoe zeldzamer het product, hoe groter de aantrekkingskracht.
Conclusie: Op onze Belgische markt zijn de verdelers en wijnhandelaars zeer dun bezaaid. Hopelijk komt daar zeer snel verandering in gezien de productverbetering van deze Baskische wijnen. Ik ben er vast van overtuigd dat het aanbod bij ons op termijn zal uitbreiden. Wie bij ons heeft het lef om dit product te promoten en te commercialiseren?
Reeds bestaande afnemers: www.vitisvin.be (Drongen) en www.lariojana.be (Merelbeke).
*zeer matige aanplant van deze druivensoort in Spaans-Baskenland, maar er komt stilaan uitbreiding.
Bronnen:
Conselao Reguladores: (kwaliteitsbewakingsorganisatie)
Websites over klimaat, bodems en winden
Teksten van de pen van sommelier-conseil Marc de Meerleer (docent Spaans en Spanjekenner).
Informatie uit mijn cursussen WSET, Wereldwijnmeester en vinologenopleiding.
Knipsels uit diverse kranten en periodieken.
Georges De Smaele, Wijnschrijver.
