Restauratie topstuk Jordaens uit Sint-Jacobskerk in Snijders&Rockoxhuis

De totaalrestauratie van de Sint-Jacobskerk in het centrum van Antwerpen is volop aan de gang. Daarbij hoort ook de restauratie van heel wat kunstwerken van de kerk, waaronder een meesterwerk van de Antwerpse schilder Jacques (Jacob) Jordaens. Dat wordt voor de gelegenheid uitzonderlijk op locatie gerestaureerd, in het Snijders&Rockoxhuis. Bezoekers van dat museum kunnen er de restauratie ‘live’ in een open atelier volgen.

De gotische Sint-Jacobskerk heeft een ongeschonden 17^de en 18^de-eeuws barokinterieur en herbergt onder andere de grafkapel van Rubens. De rijke kunstcollectie met verder nog heel wat waardevolle schilderijen, grafmonumenten en kerkmeubilair maakt van deze monumentale kerk kunst- en cultuurhistorisch erfgoed. Met de steun van Onroerend Erfgoed Vlaanderen is de totaalrestauratie in 2019 van start gegaan.

Restauratie kunstwerk

Behalve het kerkgebouw zelf worden ook de aanwezige kunstwerken onder handen genomen.

De restauratie van het meesterwerk De aanstelling van Petrus als opperherder van de Kerk van de Antwerpse schilder Jacques Jordaens (1593-1678) zal ongeveer 5 maanden in beslag nemen.

Dankzij het gastvrije museum Snijders&Rockoxhuis kan het publiek die werken volgen terwijl ze bezig zijn. In een open atelier nemen de restaurators Caroline Meert, Sara Dewilde en Kaat Sneiders het schilderij onder handen.

Ze verwijderen het oppervlaktevuil op het schilderij en de lijst;
Oude vernislagen, verkleurde retouches en storende vullingen worden weggenomen;
Nieuwe vullingen worden aangebracht, lacunes en slijtage worden geretoucheerd waar nodig;
Tot slot krijgt het schilderij een nieuwe laag vernis.

Schepen voor cultuur Lien Van de Kelder: “Dat het werk van Jordaens niet vijf maanden lang ergens in een atelier verdwijnt, maar dat iedere Antwerpenaar dit boeiende restauratieproces kan komen ontdekken is heel belangrijk. Want kunst is er om te beleven, het liefst door zo veel mogelijk mensen.”

Net zoals tijdens de restauratie van de kerk zetten AG Vespa en Steenmeijer architecten sterk in op publieksontsluiting. Om het publiek zoveel mogelijk kennis te laten maken met de kunst van schilderijrestauratie worden, in samenwerking met de restaurators en het Snijders&Rockoxhuis, bijkomende activiteiten zoals lezingen georganiseerd. Meer informatie is terug te vinden op www.snijdersrockoxhuis.be.

De restaurators zijn telkens aan het werk op donderdag, vrijdag en een dag in het weekend.

Na de restauratie kunnen bezoekers het schilderij nog een tijdje in alle glorie bewonderen in het museum, tot eind 2025. Dan wordt het terug overgebracht naar haar vertrouwde plek in de Sint-Jacobskerk.

Schepen voor erediensten Stijn De Rooster: “Terwijl we wachten om de weelderige Sint-Jacobskerk weer als vanouds te zien schitteren in al haar barokke en marmeren glorie, benutten we in het onvolprezen Snijders&Rockoxhuis een geweldige buitenkans om een meesterwerk van Jordaens op een unieke manier toegankelijk te maken. Deze penseelvrucht van Jordaens is er eentje voor de eeuwigheid, maar zelfs de grootste meesters van de Antwerpse school ontsnappen niet aan de tand des tijds. De komende maanden gaan de drie schilderijendokters met veel expertise, zorg en precisie aan de slag in hun publiek operatiekwartier om dit Vlaams topstuk te doen herademen. Of hoe restauratie ook voor respiratie zorgt. Het resultaat zal uit de kunst zijn en het genie van Jordaens nadrukkelijk in de verf zetten. Ik hoop dan ook dat de brede publieksontsluiting in het Snijders&Rockoxhuis de Sint-Jacobskerk ertoe inspireert om zo veel mogelijk bezoekers zo vaak mogelijk de kans te geven om het gerestaureerde schilderij te komen bewonderen.”

Topstuk uit 17^e eeuw

Dit meesterwerk van Jordaens, erkend als Vlaams topstuk, werd rond 1616-1617 door de toen nog jonge kunstenaar vervaardigd. Kenmerkend zijn de maniëristische trekken in vormen en kleuren en ook de krachtige hoofden die hij vooral in het begin van zijn loopbaan karakteristiek schildert. De aanstelling van Petrus als opperherder van de Kerk is een Bijbels onderwerp, maar de scène met vissers lijkt uit het leven gegrepen.

Waarschijnlijk was het werk oorspronkelijk niet bedoeld als altaarstuk voor een kerk of kapel. Het landschapsformaat en de afmetingen (208 x 235 cm) komen overeen met een schouwstuk, zoals er een met dit onderwerp vermeld wordt in de boedelinventaris van tapijtenmaker en -handelaar Michiel Wauters die in 1679 overleed. Jordaens heeft heel veel voor de Antwerpse welgestelde burgers geschilderd. Het kunstwerk werd in 1844 door een parochiaan aan de Sint-Jacobskerk geschonken.

Jordaens’ schilderij wordt in het museum uitzonderlijk gepresenteerd naast een wandtapijt uit de KBC kunstcollectie. Dit tapijt, dat rond 1660 werd gemaakt door de Brusselse wever Matthijs Roelants (1602-1663) naar ontwerpen van Jordaens, toont een scène uit De geschiedenis van Karel de Grote, namelijk Bertruda verkrijgt de hand van Desiderata voor haar zoon. Ook dit bijzondere werk ondergaat een zorgvuldige restauratiebehandeling, uitgevoerd in samenwerking met de studenten Conservatie en Restauratie van de Universiteit Antwerpen.

Praktisch