Lies De Schepper wint Olympiade Nederlands 2024-2025 met onderzoek naar sociale betekenis van dierennamen
Lies De Schepper van het Sint-Ritacollege in Kontich wint de vijfde editie van de Olympiade Nederlands. In de finale overtuigde zij de jury met haar onderzoek naar de sociale betekenis van dierennamen. De nieuwe ‘kampioen in de gymnastiek van de neerlandistiek’ nam haar prijs in ontvangst tijdens een plechtigheid aan de Universiteit Utrecht.
Aan onze huisdieren geven we vaker een menselijke naam dan een metonymische (dat wil zeggen: een naam die is gebaseerd op een eigenschap van dat dier). Dat is wat Lies De Schepper uit het zesde jaar Grieks-Latijn van het Sint-Ritacollege in Kontich ontdekte in haar finaleopdracht voor haar deelname aan de vijfde editie van de Olympiade Nederlands.
Er kwamen maar liefst 780 reacties op haar enquête, waarin ze aan respondenten telkens een foto van een huisdier voorlegde met de keuze tussen twee namen: een menselijke en een metonymische (in dit geval steevast een naam die is gebaseerd op het geluid dat het dier maakt). Zou je dit paard Oscar of Whisper noemen? En is Filip een goede naam voor een papegaai, of toch eerder Babbel? Daarnaast vroeg De Schepper aan de respondenten om de namen van hun eigen huisdieren in te vullen. Zo verzamelde ze maar liefst 1150 reële huisdiernamen.
Naam moet bij het dier ‘passen’
Wat bleek? 67% van de respondenten verkoos in het eerste deel van de enquête een mensennaam voor een huisdier. Uit het tweede deel blijkt dat 65% van de deelnemers hun eigen huisdier een mensennaam heeft gegeven. Daarnaast kon De Schepper enkele principes onderscheiden die een rol spelen bij de naamgeving.
“Baasjes vinden het bijvoorbeeld belangrijk dat de naam van hun huisdier bij dat dier past”, legt Lies uit. “Ze baseren zich dan op een eigenschap van het dier en leunen daarvoor op de metonymie (namen als ‘Vlekje’ of ‘Blackie’). Ze kiezen daarnaast voor een naam die ze leuk of mooi vinden. Vaak verwijzen ze ook naar een bekend persoon of personage, of brengen ze een eerbetoon aan een vriend of familielid. Een laatste mogelijkheid is de naam afstemmen op die van een ander huisdier, door bijvoorbeeld te kiezen voor twee Engelse namen of door te verwijzen naar bekende duo’s, zoals Jip en Janneke.”
Jeugd kiest voor mensennamen
Tot slot ontdekte De Schepper dat hoe ouder de respondent was, hoe sneller die geneigd was om te kiezen voor een metonymische dierennaam. Jongere deelnemers kozen veel vaker voor mensennamen. Ze ziet een mogelijke verklaring in de veranderde maatschappij, waarin dierenrechten belangrijker zijn geworden, en in het grotere aandeel vegetariërs onder de jongeren.
Die onderzoeksresultaten leverden De Schepper de overwinning op in de finale van de Olympiade Nederlands, een initiatief van de Universiteit Antwerpen, de Universiteit Utrecht en de Radboud Universiteit Nijmegen, met medewerking van de Vrije Universiteit Brussel, de Universiteit Gent, de Katholieke Universiteit Leuven, de Rijksuniversiteit Groningen en de VRT, met de financiële steun van de Taalunie en de Orde van den Prince.
De Scheppers traject begon in januari. Toen namen maar liefst 2220 middelbare scholieren uit Nederland en Vlaanderen deel aan de online voorronde. De elf beste deelnemers stroomden door naar het finaletraject en werkten samen met een mentor aan een wetenschappelijk onderzoeksproject in een domein van de neerlandistiek. De resultaten verwerkten ze in een video die werd beoordeeld door een zevenkoppige jury onder leiding van voorzitter Laurens Ham.
“In de bijdrage van Lies zit alles dat een bijdrage aan de Olympiade de moeite waard maakt,” zei Ham in de laudatio van de jury. “Een boeiend onderwerp, een scherp onderzoeksdesign, inzichten die tot nadenken stemmen én een fraaie videomontage.” De Schepper ontving een trofee, een cheque van 750 euro en een prijzenpakket ter waarde van 250 euro.
Ben Geivaerts van het GO! Atheneum in Malle kreeg zilver voor zijn onderzoek naar de status van het voorwerp bij de werkwoorden ‘gehoorzamen’, ‘verzaken’ en ‘weerstaan’. Junxiang Ni van het Lorentz Casimir Lyceum in Eindhoven eindigde op de derde plaats met zijn kwantitatieve analyse van emoties in Middelnederlandse ridderromans.
Foto: UAntwerpen
