De baden in Oostende, 1899, Ets (koper), 213 × 268 mm Staat II/II, hand gekleurd, met transparante waterverf Museum voor Schone Kunsten, Gent, inv. 1998-B-115 T. 115, publiek domein.
Nog tot 19 januari 2025 presenteert het Museum Plantin-Moretus “Ensors staten van verbeelding” over Ensors grafische avontuur. De jonge Ensor experimenteert enkele jaren uitbundig met etstechnieken. Zelf zegt hij hierover: “Oefening baart kunst! Zeker voor het etsen. Ervaring ontbreekt en vereist herhaalde probeersels en inspanningen.” Met deze expo brengt het museum voor het eerst de meest opmerkelijke resultaten van Ensors grafisch experiment samen.
De jonge Ensor experimenteert enkele jaren met etstechnieken en ontwikkelt een unieke benadering van het medium. Met voorgangers als Rembrandt in zijn achterhoofd slaat Ensor een geheel eigen weg in. Zijn atelier wordt een proeflabo voor experimenten waar ook het toeval soms een rol speelt. Hoe maakte Ensor prenten? Welke technieken gebruikte hij? Op welke manier experimenteerde hij met dit medium?
De expo toont voorbereidende tekeningen, etsplaten en bijzondere drukken op perkament en gekleurd satijn. Ensor transformeert etsen tot unieke kunstwerken door ze handmatig in te kleuren met kleurpotlood, krijt en waterverf. Zo duiken er onverwachte details op, ontstaat er diepte in grote mensenmassa’s en krijgen nieuwe gestalten vorm.
De hoogmoed,1904, ets en waterverf, collectie P.F. (ingekleurde versie) zie ook afb. 31 -32 blz 42 en detail blz. 7 in boek
De verwaand uitziende man symboliseert “De hoogmoed” die door dwaze omstaanders aanbeden wordt. Uit de reeks: ‘De zeven hoofdzonden’ die Ensor in 1904 publiceerde.
Ensor publiceerde de reeks “De zeven hoofdzonden” in 1904 in de vorm van een album, met een voorwoord van zijn vriend Eugène Demolder
Doctrinaire voeding (2de plaat), 1889 Ets (koper), 176 × 245 mm Museum Plantin- Moretus, Antwerpen, inv. PK.MP.09498, zie ook afb. 26, 27, 28, blz. 28, 29, & 40 in boek.
In deze ets uit 1889 hekelde Ensor scherp de politieke situatie en de sociale wantoestanden.
Leopold II zit in het midden van de leidende partijen van het land. Rechts de liberalen bestaande uit het leger en de bourgeoisie, links de kerk. Zij voeden hun
volgelingen uit de burgerij, met hun poep
Zaalimpressie. © D. Luyten
De publicatie “James Ensor en het Grafisch Experiment” verscheen naar aanleiding van de tentoonstelling “Ensors staten van verbeelding” die loopt van 28 september 2024 tot 19 januari 2025 in het Museum Plantin-Moretus te Antwerpen.
Door de verschillende staten van een prent met elkaar te vergelijken vangen we een glimpop van Ensors eigen staten van verbeelding.
Niet alleen experimenteerde Ensor met verschillende etstechnieken en bewerkte hij de gegraveerde platen, hij transformeerde ook afdrukken door ze handmatig aan te vullen en in te kleuren met kleurpotlood en waterverf. Bovendien gebruikte hij soms gekleurde inkten en drukte hij op verschillende dragers
Met tekstbijdragen van Izanna Mulder, Willemijn Stammis, Ad Stijnman en Herwig Todts.
Omslag: fragment van De hoofdzonden beheerst door de dood, 1904, ets en waterverf, collectie Stad Antwerpen, Museum Plantin-Moretus, PK.MP.04975, zie afb.6, 7, blz. 16 & 17
“De hoofdzonden beheerst door de dood”, 1904, ets en waterverf, collectie Stad Antwerpen, Museum Plantin-Moretus, PK.MP.04975, zie afb. 6, 7, blz. 16 & 17, detail blz 9
Ensor publiceerde de reeks “De zeven hoofdzonden” in 1904 in de vorm van een album, met een voorwoord van zijn vriend Eugène Demolder.
“De hoofdzonden beheerst door de dood” toont een gevleugeld skelet dat boven de persoonsverbeelding van de zonden staat afgebeeld. Van links naar rechts staat de hoogmoed, voorgesteld door een soldaat. De man ernaast met een goedgevulde beurs in zijn hand symboliseert de gierigheid, ernaast een razende vrouw (woede) en een hitsige man (lust). De gulzigheid wordt voorgesteld door een worst verslindende man, de man met het bebloed mes symboliseert de afgunst. Uiterst rechts herkennen we de luiheid met slaapmuts en in een japon waarover een slak kruipt.
“Men moet zich richten op bepaalde etsen van dhr. James Ensor om de ware kunstenaar te ontdekken die hij is.” uit L’Art Moderne, 1889
Intrede van Christus in Brussel in 1889, ets op papier, Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet, inv. PK.MP.09468, zie afbeelding 106, blz. 106-107 in boek
Publicatie “James Ensor en het Grafisch Experiment”, Izanna Mulder, Willemijn Stammis, Ad Stijnman en Herwig Todts, uitgeverij Hannibal Books, ISBN: 9789464941418, 128 pagina’s, geïllustreerd met 115 afbeeldingen , 28 x 23 cm, hardcover, Nederlands. € 35,00
75 jaar geleden overleed kunstenaar James Ensor. Antwerpen herdenkt deze veelzijdige kunstenaar met vier uiteenlopende tentoonstellingen; in het KMSKA: “Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij”, Museum Plantin-Moretus: “Ensors staten van verbeelding”, FOMU: Cindy Sherman en in MoMu: “Maskerade, make-up & Ensor”
MUSEUMPAS. Kriebelt het om deze Ensor-expo’s te bezoeken? Spaar afzonderlijke tickets uit en koop meteen de museumpas. Voor slechts € 59 bezoek je meer dan 240 musea in België. Zo vaak je maar wilt, een heel jaar lang. Speciaal voor het Ensorjaar wordt de museumpas in een Ensor-jasje gestoken. Zo heb je altijd een iconisch werk (en een souvenir!) op zak. Graag eigenaar van een Limited Edition Ensor museumpas, koop hem in een museum met een Ensor-expo: KMSKA, Museum Plantin-Moretus, FOMU & MOMU.
Museum Plantin-Moretus, “Ensors staten van verbeelding”, nog tot 19 januari 2025. Vrijdagmarkt 22, 200 Antwerpen. Open van dinsdag tot en met zondag van 10 tot 17 uur. De zalen sluiten vanaf 16.45 uur. Op 24 en 31 december sluit het museum iets vroeger, om 15 uur. Gesloten op maandagen en 25 december en 1 januari 2025. Info: tel. +32 (0)3 221 14 50 en https://museumplantinmoretus.be
Frank Van Dessel.
