René Magritte is ” in the picture ” deze periode. Op VRT gedurende zondag prime time is er de zesdelige internationale top fictiereeks: This is not a murder mystery. Een ode aan het surrealisme met een Agatha Christie touch, uitgaand vanuit een origineel idee waarbij in de zomer van 1936 op een Engels landgoed een aantal opkomende kunstenaars elkaar ontmoeten en in een moordspel verwikkeld geraken. Naast Dali en Lee Miller is hier ook de jonge Magritte aanwezig. En nu vanaf 12 november heeft de kunstenaar en denker zijn eigen tijdelijke tentoonstelling in het KMSKA .
De tentoonstelling heeft de naam “ La Ligne de Vie “, een verwijzing naar een lezing die Magritte ooit gaf in hetzelfde KMSKA in 1938. Iets wat hij zelden deed en waar hij in ongeveer 1 uur over zijn ideeën, inspiratiebronnen en manier van werken sprak en het surrealisme dichter naar Antwerpen bracht. De langste lezing die hij ooit gaf. En Antwerpen gaf hem energie.
Het is geen klassieke retrospectieve maar een unieke getuigenis. Ze opent de deuren naar zijn geheimen.
Surrealisme:
Het was een revolutionaire kunststroming die ontstond in de jaren ’20 en die de grenzen van de realiteit doorbrak. Het onderbewuste, de droom maar ook humor spelen een belangrijke rol. De kunstenaars creëerden met hun eigen onverwachte combinaties van de ideeën en onderwerpen een nieuwe beeldtaal.
De tentoonstelling.
De lezing “ La ligne de Vie” is de rode draad door de tentoonstelling. Alleen de tekst was bewaard maar met wat AI en bestaande stemfragmenten van Magritte, die men van interviews kon recupereren komt La Ligne de Vie terug tot leven samen met originele projecties. Magritte was Franssprekend en het surrealisme was meer een Parijs-Brussel fenomeen en dus was Antwerpen een uitdaging. De belangrijkste citaten zijn ook vertaald in de tentoonstelling. Bekende stukken verbinden met minder gekende oeuvres. Het is de meest persoonlijke tentoonstelling ooit, je kijkt naar Magritte zoals hij zelf naar zijn werk keek.
Op zoek naar een eigen stijl is de aanvang van de tentoonstelling. Hij is op zoek naar een eigen beeldtaal. In 1924, na een begin met een kubistische stijl ontdekt hij het werk van Giorgo Di Chirico en begint met zijn eerste surrealistische experimenten en stopt met modernistische kunst.
Verder zien we sommige kortstondige periodes in zijn werk zoals de collages, een klein maar boeiend deel van Magritte.
Hij komt in aanraking met het Franse surrealisme waar hij ook later mee in de clinch gaat. Hij gaat een stap verder en gaat bewust rond problemen werken. Het mystieke opzoeken in de werkelijkheid. Hij wil de veiligheid van de taal onderuit halen en woord en beeld van elkaar los koppelen. ( Typisch hier is bv: “Ceci n’est pas une pipe”). Hij gaat bijzondere titels voor zijn werk verzinnen als extra beschermlaag en zo de mensen op een verkeerd been zetten. De functie van de taal fundamenteel in vraag stellen.
Ook het zoeken naar intrinsieke verwantschappen komt op de proppen. Er is ook aandacht voor twee korte periodes uit de tijd na zijn lezing: de Renoir periode met warme kleurtinten en de Vache periode, de grote afzetting tegen het Franse surrealisme. Hierna in het laatste deel van zijn leven keert hij terug naar de oorsprong, zijn surrealistische visie met werken op papier.
Op het laatste is er een deel gewijd aan de Antwerpse surrealisten, een viertal gekend onder de naam: de Scaldese groep.
Magritte had zeer lang aan de lezing gewerkt en ze ook meermaals herwerkt. Deze wintervoordracht in 1938 was een terugblik op de eerste 20 jaar van zijn carrière. Zijn grote bekendheid kwam er vooral na WOII. Op het einde van de tentoonstelling, over vier zalen, kan je de gehele lezing in 36 minuten nog volgen.
Hij vertelt over het afzetten tegen de traditionele schilderkunst. Een zekere ontwrichting door zaken samen te brengen die niets met elkaar te maken hebben. Later zal hij i.p.v. met willekeurige items te werken op zoek gaan naar zaken die intrinsiek aan elkaar gekoppeld kunnen zijn. Hij gaat op zoek naar het mysterie van de werkelijkheid.
De tentoonstelling telt 85 kunstwerken van Magritte en 31 van Antwerpse surrealisten. De lezing stopt in 1938 maar de expo zelf gaat over de hele carrière. Men weet niet exact hoeveel werken Magritte gemaakt heeft. Er zijn zeker veel werken in handen van Antwerpse verzamelaars.
In de normale collectie van het KMSKA ziin er maar vier gelinkt aan Magritte maar zijn succes is toch nog groot. Zijn “ La seize Septembre” is als postkaart één van de succesvolste verkoopitems in de KMSKA shop.
La Ligne de Vie van 15/11/2028 tot 22/02/2026.
Tekst : Gust Charrin.
Foto’s: Ronny Mullens.
