ZOO Antwerpen, ZOO Planckendael en UAntwerpen tonen de vruchten van hun samenwerking
Gieren, bonobo’s, olifanten, een nijlpaard en een tapir: allemaal dieren uit ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael, dieren die allemaal van grote wetenschappelijke waarde zijn. De dierentuinen en de Universiteit Antwerpen werken immers nauw samen. “We vinden elkaar op het kruispunt van natuur, educatie en wetenschap”, klinkt het.
ZOO Antwerpen, ZOO Planckendael en de Universiteit Antwerpen hebben heel wat gezamenlijke projecten lopen. Zo zijn er de bluetoothloggers, ontwikkeld door de universiteit en getest bij de monniksgieren in ZOO Planckendael. “De loggers, ingewerkt in de ringen van de dieren, leggen vast welke vogels vaak dicht in elkaars buurt zitten”, legt bioloog Philippe Helsen (UAntwerpen) uit. “Dat levert waardevolle informatie op om goede kweekkoppels te vormen.”
Kruisbestuiving
Een onderzoek met touchscreens bij de bonobo’s levert inzichten op in de emoties van de apensoort, wat ook resulteert in meer kennis over de evolutie van de mens. Ook bij de giraffen gebeurde er al een onderzoek op welzijnsvlak: wijzigingen in hun dieet zorgden voor gelukkigere herkauwers.
Op wetenschapsvlak is de kruisbestuiving tussen dierentuinen en universiteit van groot belang”, legt rector Herwig Leirs uit. “Veel van de gezamenlijke projecten gebeuren bij levende dieren, maar ook na de dood van een dier werken we vaak samen. Nijlpaard Hermien biedt bijvoorbeeld inzicht in de evolutie van de ledematen van waterdieren, dieren die deels op het land en deels in het water leven. Tapir Kamal vergrootte dan weer onze kennis over de anatomie en de evolutie van de soort.”
Mensen inspireren
“ZOO Antwerpen richtte een eigen, award-winning wetenschapscentrum op waarbij fundamenteel onderzoek en conservation research slechts enkele van de disciplines zijn waarop wordt gewerkt binnen de tuinen en daarbuiten”, zegt Dries Herpoelaert, directeur ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael. “Al 30 jaar lang initiëren en coördineren onze wetenschappers in Congo natuurbehoudsprojecten voor bedreigde diersoorten.”
Deze wetenschappelijke kennis delen en mensen hiervoor inspireren, is een belangrijke doelstelling. De intensieve samenwerking met de Universiteit Antwerpen is daarin een cruciale schakel: we vinden elkaar op het kruispunt van natuur, educatie en wetenschap. Dat doen we niet alleen via gezamenlijke onderzoeksprojecten, maar ook door overleden dieren een tweede leven te schenken aan de universiteit. Zo leven onze dieren voort als bron van onontgonnen onderzoeksdomeinen en leveren ze waardevolle informatie voor toekomstige biologen en dierenartsen.”
Olifantenherpes
In 2018 stierven olifant Phyo Phyo en haar jong Tarzen in ZOO Planckendael, waarna ze voor wetenschappelijk onderzoek geschonken werden aan UAntwerpen. Het skelet van Phyo Phyo kreeg in 2024 al een prominente plek in Gebouw O op Campus Drie Eiken. Woensdag kreeg ze het gezelschap van zoon Tarzen. Dries Herpoelaert en Herwig Leirs legden symbolisch de laatste hand aan de opbouw van de skeletten. De skeletten zijn een absolute meerwaarde voor onder anderen de studenten diergeneeskunde.
De olifanten liggen ook aan de basis van een wetenschappelijke doorbraak. Een samenwerking tussen ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael en de Universiteit Utrecht leidde na meer dan vijf jaar onderzoek tot een allereerste vaccin tegen olifantenherpes. “Die ziekte vormt wereldwijd een grote bedreiging voor olifanten, zowel in dierentuinen als in de natuur”, vertelt Jonas Spruyt, dierenarts van de ZOO. “Zo goed als alle olifanten in dierentuinen zijn drager en het is de grootste doodsoorzaak bij jonge olifanten. Bloedstalen van onze jonge olifanten waren cruciaal in de ontwikkeling van het vaccin.”
Foto: UAntwerpen en Zoo Antwerpen / Jonas-Verhulst
