Op zondag 14 september krijgen bezoekers een unieke kans om het Oosterweelkerkje – de historische Sint-Jan-de-Doperkerk – te ontdekken tijdens Open Monumentendag. Het kerkje, gelegen midden in de werfzone van het Oosterweelknooppunt, is normaal niet toegankelijk maar opent die dag tussen 10.00 en 17.00 uur haar deuren. Het is de laatste tastbare getuige van het verdwenen polderdorp Oosterweel, dat in 1957 moest wijken voor de uitbreiding van de haven en haar naam gaf aan de Oosterweelverbinding. Naast het kerkje wordt het Oosterweelknooppunt gebouwd, een op- en afrittencomplex dat de nieuwe Scheldetunnel met de Kanaaltunnels en de Ring verbindt.
Na een grondige restauratie door Port of Antwerp-Bruges krijgt het kerkje een nieuwe toekomst: als ontvangstlocatie voor werfbezoeken tijdens de bouw van de Oosterweelverbinding en later als onderdeel van het groene Ringpark Noordkasteel.
Van middeleeuwse kapel tot havenicoon
De geschiedenis van het Oosterweelkerkje gaat terug tot de 13de eeuw, toen het als kapel werd erkend als parochiekerk. Twee eeuwen later verrees er een driebeukige kerk. Oorlogen en overstromingen in de 17de eeuw verwoestten het gebouw, enkel de toren bleef overeind. Het huidige kerkschip dateert uit de 18de eeuw.
Na de afbraak van het dorp Oosterweel in 1957 bleven enkel de kerk en de lindendreef bewaard. Tot 1971 vonden er nog misvieringen plaats, daarna viel het kerkje stil.
“Antwerpen is een belangrijk knooppunt voor Vlaanderen en alle omliggende gewesten en landen.” zegt Johan Klaps, voorzitter raad van bestuur Port of Antwerp-Bruges en Antwerpse havenschepen. “Het industrieel hart dat Port of Antwerp-Bruges is kan alleen kloppen dankzij de aan- en afvoer via een gezonde levensader, waarvoor de Oosterweelwerken essentieel zijn. Het enige overblijfsel van het voormalige polderdorpje wordt nu opnieuw tot leven gewekt als ontvangstruimte voor dit unieke mobiliteitsproject dat ons meer dan ooit verbindt met de rest van de wereld. Kom deze zondag dan ook genieten van deze unieke plek die feilloos geschiedenis en toekomst van onze haven met elkaar verbindt.”
Van verval naar herstel
Na decennialang verval is Port of Antwerp Bruges in juni gestart met de renovatie. De werken nemen ongeveer tien maanden in beslag, Na de restauratie komt het kerkje in concessie bij Lantis, bouwheer van de Oosterweelverbinding.
Pieter Jaeken, project expert building architecture bij Port of Antwerp-Bruges: “De renovatiewerken focussen vooral op de binnenkant van de kerk. Die was tot voor kort immers volledig leeg en ernstig beschadigd. Zo zal onder andere het origineel cassettenplafond van het kerkschip worden hersteld. Om de erfgoedkundige waarde van het monument niet aan te tasten zijn de werken in functie van de tijdelijke herbestemming omkeerbaar. Dat betekent dat ze opnieuw verwijderd kunnen worden zonder sporen na te laten aan het monument op zich. We zijn tevreden dat we een nieuwe invulling kunnen geven aan de Oosterweelkerk; op die manier wordt de geschiedenis van de kerk niet vergeten en krijgt ze een actieve nieuwe toekomst in de haven.”
Tijdens de werken aan het Oosterweelknooppunt zal het dienstdoen als ontvangstlocatie voor werfbezoeken. “Het Oosterweelkerkje wordt straks veel meer dan een monument om naar te kijken,” zegt Bart Van Camp, directeur Omgeving bij Lantis. “We maken er tijdens de werken een plek van waar bezoekers het verhaal van de Oosterweelverbinding en het Oosterweelknooppunt van dichtbij kunnen beleven. Het is de ideale brug tussen ons verleden en de toekomst die we hier bouwen.”
Op langere termijn krijgt het een plek in het toekomstige Ringpark Noordkasteel: een groene oase aan de rand van de haven. Zo wordt het Oosterweelkerkje een symbolische brug tussen verleden en vooruitgang.
Het Oosterweelknooppunt: waar haven en stad elkaar ontmoeten
Het verdwenen dorpje Oosterweel is de bakermat van het Oosterweelproject. Het groeit nu uit tot een cruciale schakel in de mobiliteitsplannen voor Antwerpen, de haven én heel België. Aan het Noordkasteel bouwt consortium Rinkoniën Oosterweelknoop in opdracht van bouwheer Lantis volop aan het Oosterweelknooppunt. Dit op -en afrittencomplex naar de haven en noorden van Antwerpen verbindt de nieuwe Scheldetunnel met de Kanaaltunnels die aansluiten op de bestaande Ring. Het is een slim ontwerp dat bestaat uit een compact knooppunt in openlucht en een indrukwekkend ondergronds tunnelcomplex. Zo wordt er bovengronds zoveel mogelijk vrije ruimte behouden en wordt er plaats gemaakt voor het toekomstige Ringpark Noordkasteel.
Praktische informatie
Het Oosterweelkerkje en de uitkijktoren zijn geopend op zondag 14 september van 10.00 tot 17.00 uur. Aan het bezoek is een korte wandeling gekoppeld die leidt naar de uitkijktoren over het Oosterweelknooppunt, waar je ook in de bouwput kan kijken. Een priester-acteur zal in de kerk de geschiedenis van de kerk en de toekomstvisie meegeven.
Meer informatie over bereikbaarheid is te vinden op oosterweelverbinding.be.
Foto: Lantis
