Een bijzondere terugblik op Marthe Donas en de internationale avant-garde van het interbellum
Van 4 oktober 2025 tot 11 januari 2026 nodigt het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) bezoekers uit op de unieke tentoonstelling Donas, Archipenko & La Section d’Or. Betoverend modernisme. De Belgische kunstenares Marthe Donas dwong een eeuw geleden haar plek af in het hart van de veelzijdige, kleurrijke Europese avant-garde. Nu wordt haar baanbrekend werk getoond in dialoog met dat van Alexander Archipenko en andere invloedrijke modernisten.
Marthe Donas: toptalent van de internationale avant-garde
Midden 1917 leidt geldgebrek Donas naar Nice, waar ze de dan al bekende beeldhouwer Alexander Archipenko ontmoet. In hun zoektocht naar artistieke vernieuwing slaat de vonk over. Samen experimenteren ze met innovatieve ideeën: Archipenko in beeldhouwwerken en ‘sculpto-schilderijen’, Donas met shaped paintings. Een unieke kruisbestuiving tussen schilderkunst en beeldhouwkunst.
“Donas weet in haar werk het licht van het Zuiden van Frankrijk te vangen. Het zijn schilderijen die van binnenuit lijken te stralen, een energie die je ook bij Archipenko terugvindt.”
– Peter J.H. Pauwels, curator van Betoverend modernisme
“Een van Donas’ opvallendste innovaties zijn haar shaped paintings. Schilderijen die de contouren van het onderwerp volgen en losbreken van het klassieke rechthoekige schilderij. Die experimentele benadering ontstond wellicht tijdens haar samenwerking met Archipenko, die eveneens de grenzen van de vorm verkende en bewust speelde met negatieve ruimte.”
– Adriaan Gonnissen, curator van Betoverend modernisme en conservator moderne kunst KMSKA
Samen nemen Donas en Archipenko het voortouw in de heroprichting van La Section d’Or, een invloedrijke kubistische groep waarin ook grote namen als Albert Gleizes, Fernand Léger, Natalia Goncharova en Marie Vassilieff verenigd zijn. Deze kunstenaars pleiten voor een meer inclusief en divers kubisme. Meer geometrisch abstracte varianten hadden een plaats naast kleurrijke en meer decoratieve kubistische stijlen.
Moderne tegenstemmen: Donas versus Magritte
Het interbellum is een periode vol artistieke fricties en confrontaties. In 1924 ontstaat in Parijs het surrealisme. Een beweging die zich scherp afzet tegen het kubisme van La Section d’Or. Opmerkelijk genoeg begint de Belgische surrealist René Magritte zijn carrière net binnen dat kubistische gedachtegoed.
Een vroeg kubofuturistisch werk van Magritte is te zien in Betoverend modernisme, en vormt zo een brug naar de tweede grote najaarstentoonstelling: Magritte. La ligne de vie. In deze expo vertelt Magritte zelf het verhaal achter zijn iconische surrealistische werken, aan de hand van een lezing die hij in 1938 gaf in het KMSKA.
Met Donas, Archipenko & La Section d’Or. Betoverend modernisme presenteert het KMSKA een visueel en inhoudelijk rijke tentoonstelling over vernieuwing, netwerken, en de strijd om de moderne kunst. Ontdek een vergeten toptalent, haar intieme partnerschap met Alexander Archipenko en haar impact op het Europese modernisme.
Foto: © Sanne De Block
