Luna Staes (UAntwerpen) onderzocht de online protestcommunicatie van Belgische sociale bewegingen
Het klimaat, vrouwenrechten, de oorlog in Palestina, coronamaatregelen … Om tal van redenen trokken burgerbewegingen de afgelopen jaren door de straten van Brussel. Voor haar doctoraat onderzocht politicologe Luna Staes (Universiteit Antwerpen) hoe deze groepen online over hun protestacties communiceerden. “Sociale media zijn een megafoon, maar niet elke post helpt de publieke opinie te bespelen.”
Van klimaatactivisten (Youth for Climate, Code Rood, …) over vrouwenorganisaties (Femma vzw, Vrouwenraad,…) tot burgerrechtenbewegingen (Black Lives Matter, Vrede vzw, …): Brussel is vaak het toneel van betogingen. Na de demonstraties in de grootstad volgen steevast de posts op sociale media. Luna Staes, doctoraatsonderzoekster verbonden aan de Onderzoeksgroep Media, Middenveld en Politiek (UAntwerpen), verdiepte zich in de online communicatie van deze protestgroepen. Waarom, hoe en met welke impact berichten sociale bewegingen zelf over hun betogingen?
Eendracht maakt macht
Om dat te achterhalen, ging de politicologe met sociale bewegingen in gesprek en analyseerde zij socialemediaberichten van zo’n 185 sociale bewegingen. Uit die berg data kwamen enkele interessante conclusies naar voren. Zo merkte de onderzoekster op hoe de groepen via sociale media verbondenheid onder hun achterban proberen te creëren. “Dat doen ze onder andere door een hashtag te lanceren, een slogan te verkondigen of een foto te delen van activisten achter een banner”, legt Staes uit.
“Deels moet die communicatie eendracht uitstralen naar de buitenwereld toe. Waar jonge bewegingen zoals een Youth For Climate vooral inzetten op hun externe geloofwaardigheid, voelen meer geprofessionaliseerde organisaties – waaronder vakbonden – die bewijsdrang veel minder. Die laatsten gebruiken hun online protestcommunicatie vooral om het wij-gevoel bij het betogerspubliek een boost te geven.”
De impact op het brede publiek blijft echter een genuanceerd en complex gegeven. “Op sociale media weerklinken dit soort protestboodschappen vooral onder gelijkgestemden in zogenaamde echokamers. Om buitenstaanders te bereiken, heeft die strategie dus minder effect.”
Geen steun, wel kliks
Hoe trekken sociale bewegingen dan wél de aandacht online? Staes: “Uit 184 917 Facebookposts – waarvan er 1376 expliciet over protest gingen – die ik analyseerde op het aantal likes, shares en comments, bleken vooral twee soorten berichten goed te scoren. Enerzijds zorgde communicatie waarin ‘disruptie’ centraal stond voor veel aandacht. Het gaat dan om incidenten waarbij de orde wordt verstoord: denk aan geweld of arrestaties. Anderzijds deden ook berichten over het aantal deelnemers aan een betoging het goed. Cijfers spreken tot de verbeelding: protestbewegingen die uitpakken met hoge opkomsten vallen op.”
Daarbij plaatst de onderzoekster een belangrijke kanttekening: beide vormen van protestcommunicatie wekken de aandacht van het brede publiek, maar overtuigen het niet. “Ze zorgen voor belangstelling, maar niet voor betrokkenheid. Wie burgers echt wil mobiliseren, pakt het dus beter anders aan.”
Succesrecept
Hoe win je dan wél zieltjes op het internet? Volgens Staes liggen er voor sociale bewegingen nog veel kansen voor het grijpen. “Mijn advies: leg in je communicatie de nadruk ook op de toewijding, goed gedrag en diversiteit. Een goed voorbeeld van dat eerste zijn de klimaatmarsen van 2019. De betogers kwamen zeventien opeenvolgende weken op straat. Dat getuigt van een onmiskenbare inzet. Ook de coronabetogers kwamen samen om hun onvrede te uiten, ondanks het samenscholingsverbod.”
“Goed gedrag leidt ook tot meer begrip voor protest”, vervolgt de politicologe. “Wie respectvol demonstreert, schept een positief beeld van zijn beweging. Omgekeerd geldt: wie de boel afbreekt, kan vaak op minder steun rekenen.”
Tot slot helpt het volgens de doctoraatsonderzoekster om de diversiteit onder je sympathisanten in de verf te zetten. “Een sociale beweging met een gemengde aanhang wijst op een breed draagvlak voor een bepaalde kwestie. Het geeft aan dat er iets borrelt in de maatschappij. Toen de ‘klimaatspijbelaars’ in 2019 door de straten van Brussel trokken, liepen studenten zij aan zij met andere generaties. Ook aan de recente Palestinabetogingen namen mensen met uiteenlopende achtergronden deel. Door in hun communicatie die diversiteit te benadrukken, kunnen burgerbewegingen laten zien dat hun acties iedereen aanbelangen, om zo mogelijk media en politici te beïnvloeden.”
Foto: UAntwerpen
