Candice Breitz OFF VOICES

Het BPS22 presenteert aan het Belgische publiek de allereerste solotentoonstelling van de gerenommeerde Zuid-Afrikaanse kunstenaar Candice Breitz

BPS22 // Charleroi
01.02 > 11.05.2025

De tentoonstelling Off Voices brengt een selectie werken samen die Candice Breitz tussen 1994 en 2020 gemaakt heeft. Het is de eerste grote solotentoonstelling van de kunstenares in België. De titel verwijst letterlijk naar stemmen die niet visueel verbonden kunnen worden met een individu of personage op het scherm. “Voice off”
is een narratief procedé dat vaak gebruikt wordt op tv of in de cinema, meestal
om de gedachten van een personage aan de toeschouwer te tonen. Zo kan er informatie verstrekt worden die anders niet beschikbaar zou zijn.

Buiten een audiovisuele context is een “voice off” echter een stem die we niet kunnen horen of die, zorgwekkender, het zwijgen opgelegd werd, zoals vaak het geval is bij gemarginaliseerde of onderdrukte personen. In een maatschappij die verzadigd is door de media, waarin meningen vrij gespuid worden en we vaak de stemmen van diegenen die het meest zichtbaar zijn te horen krijgen, wordt stilte vaak, ten onrechte, opgevat als een teken van afwezigheid of falen. Wanneer de stemmen van mensen met precaire levensomstandigheden en/of kwetsbare mensen permanent onderdrukt worden, dient dit niet alleen om hun aanwezigheid in onze representaties op een gewelddadige manier te ondermijnen, maar ook om hun persoonlijke en collectieve geschiedenis van de kaart te vegen. Candice Breitz stelt zich in haar volledige werk de vraag of en hoe zo’n stilte verbroken kan worden, hoe we de stemmen kunnen versterken van diegenen die gewoonlijk een plaats in de schaduw en de anonimiteit toebedeeld krijgen.

De werken die in Off Voices tentoongesteld worden, bieden een ruimer beeld van de realiteit, een realiteit die persoonlijke en politieke verhalen een plaats geeft, waarbij elementen uit geleefde ervaringen en fictieve verhaallijnen met elkaar verweven worden, om een mogelijke toekomst aan te geven waarin zo veel mogelijk mensen zich kunnen uitdrukken. TLDR plaatst bijvoorbeeld getuigenissen van sekswerkers-activisten op de voorgrond. Ze vechten al jaren om een einde te brengen aan de stigmatisering en voor de decriminalisering van hun werk. Via interviews stelt deze gemeenschap op een directe manier de maatschappijen in vraag waarin categorieën zoals ras en sekse gebruikt worden als wapens ten dienste van de macht. Candice Breitz kaart in al haar in het BPS22 tentoongestelde werken openlijk haar eigen, bevoorrechte positie aan. Ze wijst zichzelf met de vinger om zonder omhaal te vragen of en hoe artiesten die een comfortabel leven leiden de oproepen voor sociale rechtvaardigheid kunnen versterken. In werken zoals de reeks Ghost en TLDR stelt ze de systemische relatie tussen whiteness en zichtbaarheid aan de kaak. Ze trekt onze aandacht op
alle kleine en grote vormen van geweld die bijna onvermijdelijk met privilege te maken hebben.

In plaats van simplistische of dogmatische conclusies te trekken, openen de werken in Off Voices een ruimte voor reflectie en discussie, door de bezoekers nieuwe filters aan te reiken om complexe kwesties te bekijken en te benaderen, waarbij we als individu een positie innemen ten opzichte van de vele andere mensen die we ontmoeten, direct of virtueel, in het medialandschap en in de wereld in het algemeen.

CANDICE BREITZ

Candice Breitz werd geboren in 1972, de periode van de apartheid, in Johannesburg. In haar jeugd waren er zeer strikte culturele boycots van kracht tegen Zuid-Afrika omdat de wereld druk wilde uitoefenen op het suprematistische blanke regime van het land. Onder de apartheid (1948- 1994) waren alle vormen van media zeer streng gecontroleerd en gecensureerd door de racistische en paranoïde regering, zodat tv slechts in 1976 haar intrede deed in de huizen van de Zuid-Afrikanen. Videorecorders en winkels waar video’s verhuurd werden zorgen voor wat respijt in de jaren 1980 voor de Zuid-Afrikanen die zich deze luxe konden veroorloven (de meeste daarvan waren blanken). De toegang tot bewegende beelden die gemakkelijker werd, is geleidelijk aan de talrijke lezingen van Candice Breitz beginnen aan te vullen. Dit gaf toegang tot informatie en opende onvermijdelijk haar relatie met de wereld verder, buiten Zuid-Afrika. Het is echter pas nadat ze haar studies kunst aan de universiteit Wits van Johannesburg beëindigd had, dat bewegende beelden een centrale plaats kregen in haar artistieke praktijk.

Vlak na de verkiezing van de eerste zwarte president van Zuid-Afrika, Nelson Mandela, in 1994 (een moment dat het begin van een langzame transitie naar een toekomst na apartheid inluidde), kreeg Candice Breitz de kans om in de Verenigde Staten te gaan studeren. Nadat ze een diploma in de kunstgeschiedenis aan de universiteit van Chicago behaald had, woonde ze bijna een decennium in New York, waar ze een doctoraat haalde aan Columbia. Ze werd er zich dan van bewust dat het mogelijk was om als kunstenares te leven, een optie die haar tot dan toe ver weg en utopisch leek. In het begin van 2002, na de gebeurtenissen van 11 september, verlaat Candice Breitz New York en verhuist ze naar Berlijn, waar ze nog altijd woont en werkt.

Vanaf haar eerste jaren als kunstenares concentreert Candice Breitz zich op het emanciperende potentieel en de bedreiging van repressie die ze als een inherent onderdeel van de technologieën van de massacultuur beschouwt; deze technologieën kunnen aangewend worden om sociale en geopolitieke hiërarchieën te versterken of in vraag te stellen. Tijdens de laatste drie decennia heeft haar werk de mediacultuur voortdurend in vraag gesteld en gedeconstrueerd, vooral in multichannel video-installaties en de fotografie. In haar praktijk wil de kunstenares vooral de dynamiek onderzoeken waarmee een individu een identiteit opbouwt in relatie met een grotere gemeenschap, of het nu gaat om de directe gemeenschap van een gezin of reële en imaginaire gemeenschappen die opgebouwd worden, niet alleen rond kwesties van nationaliteit, ras sekse en religie, maar ook door de steeds sterkere invloed van massamedia zoals tv, cinema en sociale media. Recenter concentreert het werk van Candice Breitz zich op de omstandigheden waarin empathie tot stand komt, met een reflectie over een globale cultuur die verzadigd is door media waarin een sterke identificatie met fictieve personages en beroemdheden samengaat met een algemene onverschilligheid voor het lot van diegenen die in de echte wereld met tegenslagen geconfronteerd worden.

Candice Breitz neemt als vertrekpunt het uitgebreide repertorium van de culturele industrie en archiveert, analyseert, filtert, ontleedt, knipt, plakt en herformuleert de inhoud van de ontspanningscultuur en spuwt ze weer uit in de vorm van ervaringen die zowel bekend als vervreemdend aanvoelen. Haar multichannel video- installaties kennen ons als kijkers een nieuwe plaats toe. Ze zetten ons aan om met een kritisch oog te kijken naar de stroom beelden waarin we steeds meer ondergedompeld worden.