In de voorbereiding van de première van zijn nieuwe theaterproductie “Coiffeur van het verzet” bracht acteur en theatermaker Sven De Ridder een bezoek aan Kazerne Dossin. De voorstelling is gebaseerd op het oorlogsverhaal van zijn overgrootvader Frans Lemmens, die tijdens de Tweede Wereldoorlog drie Joodse kinderen hielp onderduiken. De ouders van de kinderen werden via de Dossinkazerne gedeporteerd. Dankzij het archiefonderzoek van Kazerne Dossin kreeg hij nu een helder en aangrijpend beeld van de gebeurtenissen.
Hoewel het verhaal al generaties in de familie werd doorgegeven, kwam Sven via het archief en de expertise van Kazerne Dossin nieuwe feiten, documenten en tragische details te weten over het lot van het Joodse gezin Walzer-Hass, en de omstandigheden waarin zijn overgrootouders de kinderen verborgen hielden. “Ik wist wel dat mijn overgrootvader drie kinderen had gered, maar wat er met hun ouders gebeurd is, en hoe gevaarlijk de situatie écht was… dat kwam bij dit bezoek pas echt binnen,” aldus De Ridder. Maar De Ridder had ook verrassingen voor het team van Kazerne Dossin. Zo kwam tijdens het bezoek aan het licht dat hij enkele historische objecten bewaart: een Joods paspoort van de ondergedoken familie en een originele Davidster.
Humor en herinnering
In Coiffeur van het verzet brengt Sven De Ridder op eigen wijze hulde aan zijn overgrootvader Frans Lemmens, maar ook aan zijn andere overgrootvader Jos De Ridder, die als verzetsstrijder in Breendonk en Duitse kampen terechtkwam. De voorstelling is een respectvolle komedie, gesitueerd in het kapsalon van Frans, waar de absurde spanningen van de oorlog een tragikomisch karakter krijgen. Hoewel het om een komedie gaat, benadrukt De Ridder dat hij het zware thema met grote zorgvuldigheid behandelt:
“Het is een verhaal met een lach en een traan. De humor zit in de situaties in het kapsalon, nooit in het leed. Mijn overgrootvader riskeerde zijn leven, en ik wil zijn verhaal vertellen op een manier die mensen raakt én aan het denken zet,” aldus De Ridder.
Tomas Baum, directeur van Kazerne Dossin, voegt toe:
“Het is bewonderenswaardig wanneer humor en herinnering samenkomen en dit met respect gebeurt. Donkere geschiedenis wordt hier op toegankelijke wijze gedeeld met een breed publiek. Menselijkheid toont zich niet alleen door tranen, maar ook in gelach.”
Onderzoekscentrum Kazerne Dossin
Het verhaal van Frans Lemmens en de familie Walzer is minutieus gereconstrueerd door het onderzoekscentrum van Kazerne Dossin. Op basis van uitgebreid archiefonderzoek — met onder meer deportatielijsten, persoonsdossiers en andere officiële documenten — kon het team belangrijke nieuwe inzichten bieden in het leven en lot van de Walzer-kinderen, hun ouders Majer en Ettel, én het netwerk van mensen die hen hielpen.
Elke naam telt
Sven De Ridder sprak een naam in voor Elke naam telt, het project waarbij bezoekers symbolisch de naam en leeftijd van een gedeporteerde inspreken. “De beelden, de namen en de verhalen… dat raakt echt. Cijfers worden mensen. Je kan daar niet onbewogen bij blijven,” aldus De Ridder. Vandaag wachten nog steeds 8.900 namen op een stem.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog boden kapper Frans Lemmens, zijn echtgenote Margareta en hun dochter Rosa onderdak aan de drie Joodse kinderen Marcella, Léon en Jacques-Oscar Walzer, nadat hun ouders, Majer en Ettel Walzer-Hass, waren opgepakt en gedeporteerd via de Dossinkazerne naar Auschwitz-Birkenau, waar ze om het leven kwamen. De kinderen leefden drie jaar lang ondergedoken in het huis en de kapperszaak op het Antwerpse Kiel, in uiterst gevaarlijke omstandigheden: de zaak werd bezocht door Duitse soldaten en de buurman collaboreerde met de bezetter. De schuilplaats, achter een dubbele wand en soms in de kelder, bood nauwelijks veiligheid. Dankzij de moed en vastberadenheid van het gezin Lemmens overleefden de kinderen de oorlog, maar werden na de bevrijding alsnog uit het gezin geplaatst en in 1949 naar Israël gebracht. De jongste, Jacques-Oscar, kwam er in 1967 om in de Zesdaagse Oorlog. Voor zijn onbaatzuchtige heldendaad werd Frans Lemmens in 1967 erkend als “Rechtvaardige onder de Volkeren” door Yad Vashem.
Wens je meer informatie over het historische dossier? Contacteer ons.
Foto: Kazerne Dossin
