Door Miet Waes.
De voorbije jaren klinkt de roep van zowel reizigers als van lokale gemeenschappen naar duurzaam reizen steeds luider. Naast The European Capital of Smart Tourisme creëerde de EU nu ook: De Europese Groene Pionier van Slim Toerisme, een award voor kleinere duurzame bestemmingen. Dit jaar ging de prijs naar Grosseto in Toscane voor de aanpak van het toerisme in haar uitzonderlijke natuurgebieden.
We gingen een kijkje nemen
Een milieubewuste en inclusieve toeristische ervaring
Een zichtbaar fiere burgemeester van Grosseto, Antonfrancesco Vivarelli Colonna, verwelkomt de vele gasten die naar Grosseto zijn afgezakt voor de uitreiking van de award 2024 ‘European Green Pioneer of Smart Tourisme’. Naast de plaatselijke autoriteiten en de vele mensen uit de toeristische sector van de streek, zit de zaal afgeladen vol met persmensen van overal ter wereld en touroperators die hier inspiraties komen opdoen. De voertaal is Italiaans, maar gelukkig spreken de vele filmpjes voor zich: prachtige, intact gebleven natuurgebieden en culturele erfgoed met een infrastructuur voor duurzaam reizen. Het aantal sportmogelijkheden is indrukwekkend. Avonturiers kunnen kiezen voor parapente, windsurfing, zeilen, paddelen, maar ook canyoning waarbij men de loop van een rivier volgt door een kloof. Het is eveneens een paradijs voor wandelaars, fietsers, vogelspotters en natuurliefhebbers in het algemeen. Het gamma hulpmiddelen die beschikbaar zijn voor mensen met beperkingen is indrukwekkend: alle mogelijke rolstoelen ook waarmee men door het mulle zand kan rijden, aangepaste fietsen en vervoermiddelen. Ook de boten zijn voor iedereen toegankelijk. Speciale aandacht gaat naar initiatieven om de jeugd te betrekken en warm te maken voor duurzaam toerisme en liefde voor de natuur. Grosseto heeft tevens een actief beleid op gebied agrotoerisme, met onder andere workshops en proeverijen in samenwerking met lokale boeren en producenten in het Maremma-gebied. Door dit alles hoopt Grosseto bij te dragen aan een meer milieubewuste en inclusieve toeristische ervaring, die niet alleen het milieu, maar ook de cultuur en gemeenschap ten goede komt.
Grosseto met zijn indrukwekkende vestingen
De volgende dag neemt de gidse Valentina ons mee voor een rondleiding in Grosseto. Het eerste wat opvalt zijn de goed bewaarde stadsmuren, die in 1500 werden gebouwd in opdracht van Francesco de Medici. Die muren vormen een zeshoekige omtrek met in de hoeken imposante vestingsbastions en omsluiten het stadje met zijn smalle straatjes, kerken en pleinen. Vanaf 1800, toen de defensieve functie ophield, liet groothertog Leopold II de muren omvormen tot een aangename met bomen omzoomde promenade voor de burgers. Het hart van Grosseto is de Piazza Dante waar de belangrijkste gebouwen van de stad op uitkijken.
De Palazzo Aldobrandeschi, de zetel van de provincie en de indrukwekkende Kathedraal van San Lorenzo uit de 13de eeuw met zijn rijkversierde portaal en beelden van de Sienese school. Binnenin worden we verrast door het licht dat door de gotische ramen van de rechter muur valt. Ook de doopvont en de sculpturale omlijsting van de Maagd Maria zijn echte kunstitems. In het midden van het plein staat een standbeeld van Groothertog Leopold , die de kop van een slang verplettert om de strijd tegen malaria in het gebied te herdenken. Ook het Cultureel Centrum Le Clarisse en het Archeologisch Museum van de Maremma met vondsten van de oude Etruskische nederzettingen, zijn aanraders. In de kerk van het klooster van San Francesco met zijn fresco’s uit de 14de en 17de eeuw trekt vooral het beroemde kruisbeeld van Duccio di Boninsegna onze aandacht.
In het natuurpark Maremma ervaar je de ongerepte schoonheid van Toscane
Maremma was lange tijd een moerasgebied. Veel mensen leefden er in armoede en tot in de negentiende eeuw heerste er malaria. Uiteindelijk werd het gebied door boeren drooggelegd en veranderde het moerasachtige gebied in vruchtbare landbouwgrond. In 1975 werd het uitgeroepen tot een beschermd natuurgebied, die je enkel met een gids kunt bezoeken.
Voor strandliefhebbers zijn er rustige stranden, die nauwelijks door toeristen worden bezocht. Maar er zijn ook grasvlakten, pijnboombossen, glooiende heuvels en dichtbeboste gebieden. Ook de biodiversiteit is fascinerend: met onder andere wilde zwijnen, vossen, herten, de moerasharlekijn, de visarend… en meer dan 270 vogelsoorten, waaronder veel migrerende vogels die hier halt houden. Het park heeft verschillende wandel- en fietspaden, die toegankelijk zijn voor bezoekers van alle niveaus. Er zijn wandelroutes die je meenemen door bossen, langs kliffen en naar panoramische uitkijkpunten, zoals de oude wachttorens. Daarnaast kun je paardrijden en kajakken in het park, een unieke manier om de omgeving te ontdekken.
Ontmoeting met de butteri’s, de Toscaanse cowboys
Butteri’s zijn een soort paardrijdende herders, die de wilde Maremmana-koeien en paarden in de ruige, moerassige omgeving van de Maremma in toom moeten houden en verzorgen. In het verleden speelden ze een belangrijke rol in de lokale economie. Hun unieke kennis van het gebied en de omgang met vee werd doorgegeven van generatie op generatie.
Omdat het houden van grote kuddes en traditionele veeteelt in de Maremma steeds meer wordt vervangen door moderne methoden zijn er nog slechts een vijftal actieve butteri’s. Enkelen onder hen zijn tegenwoordig betrokken bij toeristische en culturele evenementen, zoals demonstraties en paardenshows. Een bekend evenement waarin de butteri’s hun vaardigheden laten zien, is het jaarlijkse festival in Alberese in het Parco della Maremma. Hier wordt hun historische levensstijl levend gehouden met traditionele vee-wedstrijden en vaardigheidstests. Dank zij trainingsprogramma’s geven ze hun vakmanschap door aan nieuwe generaties en blijven ze een integraal onderdeel van de cultuur en trots van Italië.
We ontmoeten er Stefano, die met veel passie over zijn uniek, maar ook zwaar beroep die heel wat vaardigheden vergt, vertelt.
Batigna, een middeleeuws stadje genesteld in de bergen
Nadien bezoeken we Batigna waar we uitgenodigd zijn op het jaarlijks oliefestival. Het is er zalig kuieren in de smalle, stijgende en dalende steegjes, afgewisseld met vergezichten over de idyllische omgeving. Dank zij de deskundige uitleg van Valentina dompelen we ons onder in de geschiedenis en charme van het traditionele Toscane. Het stadje zit immers vol met belangrijke sporen, details en beelden, die herinneren aan het verleden van de oude bewoners. Hier en daar zie je nog ruïnes van de stadsmuren met torens en poorten.
Liefhebbers van kunst en cultuur moeten zeker de kerk van San Michele Arcangelo bezoeken, die dateert uit de 13de eeuw en interessante details heeft die typerend zijn voor de lokale bouwstijl. Het is een kleine kerk, maar met prachtige fresco’s en kunstwerken.
Het oliefestival, een authentieke Toscaanse ervaring`
Batigna, die omringd is met olijfboomgaarden, leeft grotendeels van de opbrengst van de olijfolie.
Elk jaar na de olijfpluk wordt dit gevierd met de Festa dell’Olio (olijffestival), een weekend vol cultuur, tradities, en culinaire geneugten. Als eregasten staat er een lange tafel voor ons klaar waar we later op de avond zullen worden verwend met allerlei streekspecialiteiten klaargemaakt met hun versgeperste olijfolie. Maar eerst kuieren we wat rond om de sfeer op te snuiven. Overal zijn vrouwen in de weer om standjes op te zetten waar ze allerlei zelfgemaakte lekkernijen later op de avond te koop zullen aanbieden: bruschetta’s, zonzelle (gefrituurd deeg), crogettie (een traditioneel koekje en andere lekkernijen. Kelders van woningen worden versierd met lichtjes en omgetoverd tot een tijdelijke bar. Salvo merkt mijn nieuwsgierige blik op en nodigt me uit om een kijkje te nemen.
Zijn vrouw Maria heeft schotels bruchetta’s klaargemaakt. Salvo reisde voor zijn werk de wereld rond, maar vindt het hier de beste plek om te wonen. Wat verderop spelen kinderen op een klein luchtkasteel, veel plaats voor een grotere is er niet. Een raar uitgedoste snuiter, die beweert uit Ecuador te komen, vermaakt het publiek met zijn liederen die hij begeleidt op zijn requinto. Orkestjes installeren zich op de hoeken van de straat en de kleine pleintjes. Plots hoor ik Duits praten. Het zijn drie jonge meisjes die uit de buurt van Keulen komen. Ze hebben meegeholpen aan de olijvenpluk en willen eerst nog genieten van het festival vooraleer ze huiswaarts keren. Eenmaal donker barst het feest los. In het zo rustige dorp is het nu over de koppen lopen. Overal staan lange tafels klaar, blijkbaar kent iedereen iedereen, er wordt gekust, gekeuveld, gelachen, gegeten en gedronken.
Diaccia Botrona, een ongerept moerasgebied
De dag erop bezoeken we Diaccia Botrona : 1.300 hectare groot en een van de belangrijkste moerasgebieden in Italië, beroemd om zijn vogelpopulatie, moerasplanten en watervegetatie. Oorspronkelijk was het gebied een kustlagune, die na verloop van tijd door sedimentatie veranderde in een moeras, met zoetwater- en zoutwaterbiotopen. Het is tevens een wetenschappelijk onderzoeksgebied waar de ecologie en milieu-uitdagingen van moerasgebieden worden bestudeerd.
We worden verwacht in casa Rossa Ximenes waar de biologe Saletti Carlotta ons opwacht. Fototoestellen en smartphones worden bovengehaald om het opvallend felrood gebouw te fotograferen. Het werd in de 18e eeuw ontworpen door de ingenieur Leonardo Ximenes en dient om de waterhuishouding van het moerasgebied te regelen. Het is tevens een informatiecentrum en museum waar je interessante filmpjes over het gebied kunt bekijken. Maar we verkiezen het zelf te ontdekken en trekken met de verrekijker naar buiten op zoek naar flamingo’s, lepelaars en visarenden. De moedigsten wagen een korte wandeling, waarvoor je eigenlijk rubberen laarzen nodig heb. Diaccia Botrona is ideaal voor bezoekers, die een andere Toscane al wandelend en fietsend willen ontdekken. Er zijn georganiseerde rondleidingen o.m. boottochten waarmee je de flora en fauna van dichtbij kunt bewonderen.
In Roselle reis je naar het tijdperk van de Etrusken
De laatste dag bezoeken we Roselle, gebouwd op een heuvel met prachtig uitzicht over het Toscaanse platteland. De stad werd rond de 7e eeuw voor Christus gebouwd door de Etrusken en later overgenomen door de Romeinen. Een muur van opmerkelijk grote, op elkaar gestapelde rotsen leiden naar een indrukwekkende archeologische site. Onvoorstelbaar dat deze muren – die technische en architectonische vaardigheden vergden – reeds in de 7e eeuw door de Etrusken werden gebouwd. Na de verovering door de Romeinen rond 294 v.Chr. werd Roselle verder ontwikkeld met een Romeins forum, thermale baden en een amfitheater. Het forum was het centrum van het sociale en politieke leven, terwijl de thermen en het amfitheater het publieke leven in de stad verrijkten. We lopen er rond tussen tussen de ruïnes van oude tempels, huizen en stadsmuren en krijgen zo een fascinerend inzicht in het dagelijks leven van de oude Etrusken en Romeinen. Nog steeds worden er opgravingen gedaan en nieuwe ontdekkingen gedaan. Veel van de voorwerpen kan je bewonderen in het Archeologisch museum in Grosseto.
Tekst en foto’s: Miet Waes
Praktische Informatie
Hoe er naartoe?
In de heenreis vlogen we met ITA Airways van Brussel tot Rome
de terugreis met SN Brussels Airlines
In Rome namen we de trein van de luchthaven tot Roma Ostiense
met overstap op trein van Roma Ostiense tot Grosseto.
Vergeet niet enkele dagen voordien de QR code te activeren op de smartphone
of bij een print het ticket te wisselen in het station met een ticket met QR code op
Logeren
Grand Hotel Bastiani, Grosseto
Het Bastiani Grand Hotel ligt in Grosseto, in het hart van Maremma.
Een hotel in renaissance stijl die refereert naar de oude glorie van weleer
https://www.hotelbastiani.com/en
Eten en drinken
– Restaurant Le Mura, in Grosseto
Toscaanse keuken met seizoensgebonden ingrediënten
.restaurantguru.com/Le-Mura-Grossetohttps://fr
– Restaurant Canapone, Piazza Dante 3, Grosseto
Typische Italiaanse keuken. De gerechten zijn bereid met biologische lokaal geproduceerde gerechten als onderdeel van duurzame toeristische praktijken.
https://ristorantecanapone.blogspot.com
– Restaurant Locanda dei Medici, Grosseto
Een restaurant met heel typisch interieur omdat een deel van de omwalling erin is verwerkt.
Een traditionele keuken met gerechten die refereren naar een rijke culinaire Toscaanse traditie.
http://www.locandademedici.it/
-Farmhouse Il Duchescoin Alberese Scalo
Van de boerderij naar de tafel, ook dat is een formule die aansluit bij duurzaam toerisme.
Hier kan je eenvoudige gerechten eten met seizoensgebonden producten, die rechtstreeks van de boerderij komen.
– La Parolaccia, Grosseto
Restaurant met typische Toscaanse gerechten
Wijnproeven
Grosseto heeft lekkere wijnen. Die kan je gaan proeven in Morisfarms in Grosseto
Tekst en foto’s: Miet Waes.
