Op donderdag 27 november vond de dertiende editie van de jaarlijkse Portrettenceremonie in Kazerne Dossin plaats. Met 203 nieuwe portretten werd meer dan het dubbele onthuld van de vorige editie. 136 portretten werden toegevoegd aan de Portrettenmuur in het museum. Door deze nieuwe toevoegingen konden we al voor 21.162 van de 25.843 gedeporteerden een portret aan de muur hangen.
Bijzonder veel portretten, 80 jaar na de bevrijding
Onderzoekers zijn nog dagelijks bezig met het opsporen van beeldmateriaal van de Joden, Roma en Sinti die vanuit Mechelen werden gedeporteerd. Dat er dit jaar zo’n groot aantal portretten onthuld kan worden is opmerkelijk. Dorien Styven, archivaris bij Kazerne Dossin legt uit hoe dat kan: ‘We hebben dit jaar voor het eerst toegang gekregen tot een nieuwe bron: de naoorlogse opsporingsfiches. Die werden gebruikt om mensen die vermist waren na de oorlog terug te vinden. Veel van die fiches bevatten foto’s. Een van onze onderzoekers spit die fiches door in de hoop nog portretten terug te vinden, en met succes.’
Een tweede manier waarop foto’s bij het onderzoeksteam terechtkomen is via schenkingen. Zo wordt dit jaar de foto van Salomon Frey toegevoegd. ‘Salomon was een van de oprichters van de Beurs voor Diamanthandel in Antwerpen. Vanwege zijn bijdrage aan de diamanthandel was hij in het interbellum onderscheiden als Ridder in de Kroonorde. Hij ging ervan uit dat zijn aanzien hem zou beschermen, maar dat bleek niet zo te zijn. Hij werd met zijn echtgenote Ruchel Goldman gedeporteerd in januari 1943. Enkele maanden later werden ook hun zonen Max en Hendrik gedeporteerd.’ vertelt conservator en coördinator collecties & onderzoek Veerle Vanden Daelen. In juni 2025 kwamen de nabestaanden van Salomon Frey vanuit de VS een bezoek brengen aan Kazerne Dossin. Zij brachten foto’s mee van Salomon, Ruchel en hun zonen Max en Hendrik.
De foto’s worden toegevoegd aan de portrettenmuur in het museum, een levend monument dat elk jaar aangroeit. De muur beslaat vier verdiepingen en bevat foto’s of silhouetten die alle 25.843 mensen voorstellen die vanuit de Dossinkazerne gedeporteerd werden. 21.162 van hen kregen intussen een portret.
Dertiende editie van de Portrettenceremonie
Sinds 2013, een jaar na de opening van het museum, organiseert Kazerne Dossin jaarlijks een Portrettenceremonie. Tijdens die ceremonie worden de nieuwe portretten onthuld en toegevoegd aan de monumentale portrettenmuur. Tijdens die ceremonie worden slachtoffers herdacht en vertellen de onderzoekers van Kazerne Dossin over de zoektocht naar foto’s tijdens het afgelopen jaar.
Tijdens de ceremonie namen voorzitter Marleen Vanderpoorten, conservator en coördinator Collecties & Onderzoek Veerle Vanden Daelen en archivaris Dorien Styven het woord. Zoals elk jaar mocht een groep leerlingen uit de Mechelse school Atheneum Busleyden- campus Caputsteen de namen voorlezen. Begeleidende leerkracht Anne Ocket licht toe waarom dit voor de leerlingen een betekenisvolle avond is. ‘Statistieken krijgen een gezicht, gezichten krijgen een naam. Geschiedenis wordt tastbaar, reëel, werkelijkheid. Dit is een avond die de leerlingen nooit zullen vergeten.’
Niet elke gedeporteerde zal een foto krijgen
Onderzoekers zijn al sinds 2004, zelfs voor de oprichting van Kazerne Dossin, actief op zoek naar portretten van gedeporteerden. Het aanvullen van de muur is een werk dat nooit klaar zal zijn, omdat er van sommige mensen nooit een portret gevonden zal worden. Om toch te garanderen dat elk van hen een deel van hun identiteit terugkrijgt werd twee jaar geleden het project Elke naam telt opgestart. Dat project heeft als doel om de namen van alle 25.843 gedeporteerde personen te laten inspreken door 25.843 unieke stemmen. Intussen zijn al meer dan drie kwart van de namen ingesproken.
Foto: Kazerne Dossin
