Documentaire uit project LIFE Eikenprocessierups roept vragen op en noopt tot reflectie over de verhouding mens en natuur.
Na eerdere vertoningen in Brussel en Nederland, werd de nieuwe natuurdocumentaire ‘Een gemeenschap van leven’ voor het eerst getoond in Antwerpen. Deze documentaire zoekt een antwoord op de vraag hoe we ons als mens tot de natuur verhouden: zijn we eigenaar van de natuur of leren we samenleven? Samen met ecoloog en filosoof Matthijs Schouten kijken we in de spiegel die de eikenprocessierups ons voorhoudt. De film is één van de resultaten van het vijf jaar durende Vlaams-Nederlandse project LIFE Eikenprocessierups, dat onderzoekt hoe we de eikenprocessierups op natuurlijke wijze onder controle kunnen houden.
In het project LIFE Eikenprocessierups bundelen provincies Antwerpen (BE), Limburg (BE), Gelderland (NL), Noord-Brabant (NL), gemeente Sittard-Geleen (NL) en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO (BE) hun kennis en ervaringen. Het project onderzocht hoe de eikenprocessierups op natuurlijke wijze beheerd kan worden. De eerste resultaten tonen duidelijk dat meer biodiversiteit en natuurvriendelijk beheer een sleutelrol spelen in het beperken van de overlast door de rups. Ook een omslag in ons denken over de rups – en over de natuur in het algemeen – dringt zich op.
Ecologisch beheer als antwoord
Jan De Haes, gedeputeerde voor Milieu en Natuur bij provincie Antwerpen, schetst het belang van het project: “Als provincie streven we naar de meest ecologische vorm van beheer, waarbij de (gezondheids)impact tot een minimum beperkt wordt en de biodiversiteit behouden blijft. Naast de film die aanzet tot gedragsverandering, formuleert het project concrete adviezen om de natuurlijke vijanden van de rups meer kansen te geven. Zo houden we de aantallen van de rups onder controle. Uit het project vloeit ook een praktische beslisboom met stappen die lokale besturen kunnen volgen wanneer de overlast op publieke plaatsen (te) groot is. We zijn dan ook opgetogen om met dit project bij te dragen aan de biodiversiteit, de gezondheid van onze inwoners en het ondersteunen van lokale besturen.”
Eerste resultaten van vijf jaar onderzoek
De resultaten van vijf jaar onderzoek tonen dat het eenvoudig kan zijn om biodiversiteit te verhogen en tegelijkertijd de rupsenaantallen te beheren. Zo blijkt dat nestkasten om kool- en pimpelmezen aan te trekken (een jonge mees eet wel tot 800 rupsen) of kruid- en bloemrijke bermen voor sluipwespen en -vliegen (zij leggen hun eitjes in de nesten) de rupsenaantallen kunnen verminderen. En meer verrassend: ook klimop op eikenbomen vermindert duidelijk het aantal rupsen. Voor lokale besturen werd ook een praktische leidraad met beslisboom ontwikkeld, zodat ze op een weloverwogen manier kunnen kiezen welke maatregelen nodig zijn bij overlast.
Van jeukrups naar inheemse vlinder: een andere perceptie is nodig
De documentaire plaatst de eikenprocessierups in een breder perspectief. Waar de rups soms bekendstaat als ‘jeukrups’, toont de film hoe dit insect deel uitmaakt van ons ecosysteem. De boodschap is helder: als we de rups niet louter als plaag zien, maar als schakel in een gemeenschap van leven, kunnen we leren omgaan met tijdelijke overlast én de biodiversiteit versterken. Dat vraagt een andere kijk op beheer en meer ruimte voor natuur in onze leefomgeving.
Om deze gedachte naar het witte doek te vertalen, werd documentairemaker Rik van der Linden gecontacteerd. Samen met ecoloog en filosoof Matthijs Schouten trok hij de natuur in om te reflecteren over onze positie als mens tegenover de natuur. Het resultaat werd een prachtige natuurdocumentaire die ons een spiegel voorhoudt. De documentaire werd genomineerd voor een award tijdens het Wildlife Film Festival in Rotterdam dit najaar en zal vanaf 2026 te zien zijn op verschillende locaties in Vlaanderen en Nederland.
Foto: Copyright: Rik van der Linden
