Het Zelfportret van Rubens uit het Rubenshuis en de Dulle Griet van Pieter Bruegel de Oude uit het Museum Mayer van den Bergh worden gerestaureerd. Beide topstukken verlieten Antwerpen en zullen voor het eerst weer schitteren in 2018 en 2019. Het Zelfportret van Rubens en de Dulle Griet van Pieter Bruegel de Oude worden gerestaureerd. De twee meesterwerken hebben een iconische waarde en verlaten zelden hun plaats. Ze zijn vandaag vertrokken naar Brussel en worden daar gerestaureerd door het wereldbefaamde Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK, Brussel).
Restauratie in een atelier met wereldfaam
In januari 2017 start de restauratie van het Zelfportret van Peter Paul Rubens en de Dulle Griet van Pieter Bruegel de Oude.  De restauratie van de schilderijen duurt ongeveer één jaar en verloopt in fases. De restauratie wordt uitgevoerd door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium. Het atelier geniet – onder meer dankzij de restauratie van het Lam Gods – wereldfaam. Tijdens de restauratie zijn de topstukken niet te zien in Antwerpen en niet toegankelijk voor het publiek.  Het Rubenshuis en Museum Mayer van den Bergh staan  in voor de ontsluiting van deze bijzondere restauratie voor een breder publiek met  diverse publieksinitiatieven.
De restauratoren onderzoeken eerst de twee schilderijen. Een eerste leidraad daarvoor zijn de beschikbare gegevens van experts. In 2012 bracht het onderzoek van het team van prof. dr. Martens van de Universiteit Gent door macrofotografie, infrarood- en röntgenopnames verbluffende resultaten over de Dulle Griet aan het licht. Zo bleek dat Pieter Bruegel het schilderij al Dulle Griet doopte, onder de verf werd het woord ‘dul’ geschreven met pen en inkt. Vermoedelijk vormde het werk een reeks met De Val der Engelen (Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België) en De Triomf van de Dood (Madrid, Museo Nacional del Prado), wat de schakelfunctie bevestigt.  Het onderzoek gaf ook een gedetailleerd beeld van de ondertekening van het schilderij. Zo is te zien dat Dulle Griet oorspronkelijk haar tong uitstak. Bruegel heeft nadien beslist om enkel strenge lipcontouren te schilderen. Ook de oorspronkelijke kleuren kwamen aan het licht. Het Conservation Department van de National Gallery in Londen onderzocht het Zelfportret van Rubens in 2014. Toen bleek dat de huidige vernislaag op het portret erg complex is samengesteld en minutieus verwijderd moet worden. De resultaten van dit onderzoek geven mogelijk meer inzicht in Rubens’ schildertechniek en de constructie van het paneel. Hoewel Rubens op alle vlakken een uiterst zorgvuldig vakman was, had hij de gewoonte om de panelen van schilderijen die hij voor zichzelf maakte – zoals landschappen en familieportretten – te construeren uit verschillende planken hout. Daardoor zijn die panelen extra fragiel, hetgeen onvermijdelijk gevolgen heeft voor de conservatie. Zo is het lastig om deze werken te transporteren.  Elke voeg vormt namelijk een potentieel risico. Ook het Zelfportret is samengesteld uit meerdere panelen.
De restauratoren onderwerpen beide schilderijen eerst aan een technisch onderzoek – met onder meer dendrochronologie en pigmentanalyse – en gaan daarna van start met de restauratie.
Schepen van cultuur Caroline Bastiaens is bijzonder opgetogen over de plannen: “Het Zelfportret van Rubens en de Dulle Griet van Pieter Bruegel de Oude zijn twee iconische werken voor Antwerpen. Ze verlaten onze stad – hun habitat –  voor een tijdje en gaan naar het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium te Brussel. Daar zullen ze met de grootste expertise en zorg behandeld worden. Het feit dat beide topstukken na de restauratie zullen schitteren op het barokjaar én het Bruegeljaar biedt onze stad bijzonder mooie perspectieven voor 2018 en 2019.”
Opendeurdag in het KIK
Op donderdag 9 maart 2017 nodigt het KIK iedereen uit op zijn opendeurdag. Een unieke gelegenheid om op eigen tempo een kijkje te nemen achter de schermen van de studie en restauratie van kunstwerken, met in elke documentatiedienst, atelier en labo uitleg door gepassioneerde specialisten.
Het Zelfportret en de Dulle Griet zullen voor het eerst weer schitteren in 2018. Het Zelfportret is in 2018  hét visitekaartje voor het barokjaar. Antwerpen eert zo zijn beroemdste inwoner en zijn barokke culturele nalatenschap. Rubens treedt dan in vol ornaat op als gastheer van dit cultureel stadsfestival. De Dulle Griet wordt tijdens het Bruegeljaar in 2019 ongetwijfeld dé publiekstrekker in het Museum Mayer van den Bergh. De restauratie door het KIK vindt plaats in het kader van het grote evenementenprogramma dat in 2019 Vlaanderen breed op het getouw wordt gezet, in het kader van de herdenking van de 450ste verjaardag van het overlijden van Bruegel. In het voorjaar 2019 zal de focus liggen op Brussel, in het najaar pakt Antwerpen uit met een Bruegelprogrammatie.
Praktisch:
Opendeurdag Koninklijk Instituut voor Kunstpatrimonium (KIK)
Donderdag 9 maart 2017 tussen 10 en 17 uur
Jubelpark 1, 1000 Brussel