Exact 460 jaar na de oprichting van het Knechtjeshuis aan de Paardenmarkt krijgt de historische site een nieuwe invulling. De Universiteit Antwerpen investeert 12,5 miljoen euro in een grondige make-over van wat veel Antwerpenaren kennen als de Stedelijke Nijverheidsschool. In 2021 krijgt het Departement Productontwikkeling er haar nieuwe thuishaven.
De roots van het grote schoolcomplex liggen in Antwerpens Gouden Eeuw. In 1558 werd aan de Paardenmarkt 94 een groot weeshuis voor jongens gebouwd, enkele jaren na de realisatie van het Maagdenhuis (1552). Tot 1891 kregen de wezen er onderdak en een opleiding tot onder meer bakker, kleermaker of wever. Toen het weeshuis naar een nieuwbouw in de Durletstraat verhuisde, werd het complex aan de Paardenmarkt de thuis van de net opgerichte Stedelijke Nijverheidsschool. In de negentiende en twintigste eeuw verrezen er meerdere nieuwe gebouwen op de site, gelegen tussen Paardenmarkt, Rodestraat en Kleine Kauwenberg. Naast opleidingen secundair onderwijs werd er ook avondonderwijs en hoger onderwijs aangeboden. De opleiding Toegepaste Ingenieurswetenschappen, sinds 2013 onder de vleugels van UAntwerpen, verhuisde in 2016 naar het nieuwe Gebouw Z op Campus Groenenborger. Vandaag maakt de universiteit nog gebruik van enkele lokalen op de site Paardenmarkt, die tot nu eigendom van de stad Antwerpen was.
Erfpachtovereenkomst
“We sloten met de stad een erfpachtovereenkomst voor 40 jaar af”, legt Bart Heijnen, algemeen beheerder UAntwerpen, uit. “De Paardenmarkt moet de nieuwe thuishaven voor onze boomende opleiding productontwikkeling worden. Die huist momenteel op Campus Mutsaard, in de Ambtmanstraat, maar kampt er met plaatsgebrek. Als de productontwikkelaars verhuisd zijn, komt er meteen ook extra ruimte voor de opleidingen (interieur)architectuur, stedenbouw en erfgoedstudies.”
De universiteit schreef een architectuurwedstrijd uit, met onder anderen de Antwerpse stadsbouwmeester als jurylid. Vijf architectenbureaus werkten een visienota uit voor het complex aan de Paardenmarkt. De tijdelijke vereniging Driesen-Meersman-Thomaes en MAATWERK_architecten kwam als winnaar uit de bus. Driesen-Meersman-Thomaes ontwierp voor de universiteit in 2002 reeds de nabije Aula Rector Dhanis. MAATWERK_architecten restaureren momenteel de protestantse kerk in de Lange Winkelstraat, ook aangrenzend.
Unieke zestiende-eeuwse kelder
In een eerste fase wordt de helft van de campus, waaronder het nog originele gebouw van het Knechtjeshuis, aangepakt. “Dat beschermde pand wordt in al zijn glorie hersteld”, vertelt Lieven Willems, diensthoofd infrastructuur UAntwerpen. “Het beschikt onder meer over een unieke zestiende-eeuwse kelder met ronde zuilen en kruisgewelven: ideaal om als exporuimte voor bijvoorbeeld de masterproeven van studenten en de realisaties van alumni in te richten.” In de gebouwen aan de Rodestraat komen onder meer heel wat labo’s en practicumruimten. Willems: “De twee open binnenstraten aan die kant zullen met glas overkoepeld worden, waardoor het binnenruimtes worden en de drie gebouwen met elkaar verbonden worden. De invulling van de
gebouwen gebeurt in nauw overleg met de opleiding.”
In hun visienota zetten de architecten sterk in op de link met de andere gebouwen van de Stadscampus. Zo komen er meerdere ‘indoor’ verbindingen met het aanpalende Gebouw R. “We trekken het kleine Kauwenstraatje door tot op de vroegere speelplaats van de Paardenmarkt”, zegt architect Jan Meersman, zelf ook docent architectuur op UAntwerpen. “Op die manier sluit de site Paardenmarkt perfect aan op het informele voetgangersnetwerk doorheen de Stadscampus.”
Aandacht voor duurzaamheid
De architecten vertrekken vanuit de structuur van de bestaande gebouwen, maar zetten tegelijkertijd in op duurzaamheidsaspecten, met onder meer nachtkoeling en warmterecuperatie. Als alles volgens plan verloopt, starten de werkzaamheden in 2019 en kunnen de productontwikkelaars bij de start van het academiejaar 2021-22 hun intrek nemen in hun hypermoderne en tegelijkertijd historische thuishaven. In een latere fase wil de universiteit ook de andere helft van de site aanpakken. Dan zullen ook de historische panden op Paardenmarkt 90 (Fortuyne en Peerboom) en Paardenmarkt 92 (Botermelckstoop) gerestaureerd worden.
www.uantwerpen.be/paardenmarkt
Afbeeldingen: UAntwerpen
