Europa ziet brood in het prestigieuze Time Machine-project. Dat initiatief wil de innovatiefste technologieën gebruiken om de rijke Europese geschiedenis en het culturele erfgoed op een ongeziene manier in kaart te brengen en te ontsluiten. Aan Belgische kant werken onder meer de universiteiten van Antwerpen en Gent en Stad Antwerpen enthousiast mee. Na een stevige selectieprocedure koos de Europese Commissie zes grote onderzoeksprojecten uit, projecten die in aanmerking komen om de komende tien jaar als zogeheten large-scale research initiatives financiering te krijgen. De uitverkoren projecten krijgen nu één miljoen euro om een gedetailleerde roadmap uit te tekenen. Time Machine, gecoördineerd door de Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne, is een van de zes geselecteerde voorstellen, en het enige uit de humane wetenschappen. 33 universiteiten, archieven en instellingen uit zowat alle Europese landen bundelen hun krachten voor het grootschalige project, en krijgen de steun van nog enkele honderden andere instanties. De bedoeling? De geschiedenis en het culturele erfgoed van Europa met de hulp van de nieuwste technologieën in beeld brengen en ontsluiten voor alle mogelijke doeleinden.
Een volledige stad in 4D. Ook in België zetten meerdere instanties hun schouders onder het Time Machine-project, waaronder de universiteiten van Antwerpen en Gent, en zowat alle musea en archieven van de stad Antwerpen. Ook de Koninklijke Bibliotheek en het Rijksarchief zijn al aan boord. “Dit is een ongelooflijk ambitieus project”, vertelt Mike Kestemont, computationeel letterkundige op UAntwerpen en een van de Belgische trekkers binnen het internationale consortium. “Zelfs het wetenschapsblad Nature bericht hierover, hoogst uitzonderlijk voor de humane wetenschappen. Het momentum dat dit initiatief in korte tijd heeft opgebouwd, is onwaarschijnlijk.”
De inbreng van de Antwerpse universiteit focust op de unieke manier waarop kaart- en taaltechnologie zullen worden samengebracht. “We gaan alle mogelijke historische bronnen, van oude kaarten over handschriften, archieven en beeldmateriaal, aan elkaar koppelen op basis van locatie”, legt Ilja Van Damme (Centrum voor Stadsgeschiedenis, UAntwerpen) uit. “Zo zullen we letterlijk een stad in 4D kunnen construeren, waar een bezoeker makkelijk door de tijd kan wandelen, als ware het Google streetview. Een dergelijke interface maakt het mogelijk om bijvoorbeeld voor een bepaald pand in de Antwerpse binnenstad uit te vissen wie er doorheen de eeuwen allemaal gewoond heeft, welke functie het gebouw had, en via plannen en bronnen die inzage geven in het interieur kunnen we zelfs een virtuele reconstructie van zo’n huis betreden en rondkijken wat voor spullen mensen hadden in de eeuw van Rubens. In zo’n immersieve ruimtes kan je het gedigitaliseerde erfgoed zelfs vastnemen en het laten vallen zonder te breken.”
Big data of the past. Ook de UGent staat sterk in stadshistorisch onderzoek en digitaliseringsprojecten. “We realiseerden recent nog de volledige digitale ontsluiting en georeferentie van tienduizenden middeleeuwse oorkonden uit de Nederlanden,” vertelt Jeroen Deploige van het Henri Pirenne Instituut voor Middeleeuwse Studies. “Ook de restauratie van het beroemde Gentse Lam Gods resulteerde in ongeziene technologieën voor digitale analyse van ons kunstpatrimonium.”Binnen het Europese consortium zal de UGent vanuit die ervaring focussen op een Time Machine voor de oude Vlaamse steden Gent en Brugge, van de middeleeuwen tot vandaag. “Het bijzondere is,” verduidelijkt Deploige, “dat we dit project vooral zien als een lab voor co-creatie met zowel de lokale erfgoedspelers als onze collega’s uit het ICT-onderzoek en de cartografie. Wist je dat verscheidene Gentse ingenieurs en geografen nu al internationaal toonaangevend zijn in de ontwikkeling van web- en databanktechnologieën voor erfgoedontsluiting? Samen zullen we een belangrijk Vlaams stuk leggen in de grotere puzzel van de Europese big data of the past.”
Bestorming van de Bastille. Volgens de Vlaamse wetenschappers steunt het Time Machine-project op drie grote pilaren. Er is enerzijds de nadruk op wetenschap en innovatieve technologie, waarbij veel gebruik zal gemaakt worden van artificiële intelligentie en van big data. Daarnaast is er het operationele aspect. Kestemont: “We willen op termijn een groot Time Machine-netwerk uitbouwen in heel Europa. Kleinere steden hebben uiteraard niet de middelen om de technologie zelf te ontwikkelen, maar zullen via een franchisemodel ook kunnen instappen op termijn.” En tenslotte is er de gebruikerszijde. Volgens de wetenschappers zal het Time Machine-project ongekende nieuwe mogelijkheden bieden aan het onderwijs. Zo wordt het mogelijk dat leerlingen pakweg de bestorming van de Bastille of de Guldensporenslag in virtual reality kunnen beleven. De gebruikers zullen ook zelf input kunnen leveren: Time Machine wordt alleen maar waardevoller als er vele oude familiefoto’s en documenten toegevoegd worden. “Zo creëren we een soort historisch sociaal netwerk”, klinkt het bij de wetenschappers. “Ook bijvoorbeeld nieuwe Antwerpenaars zullen hun nog weinig gedocumenteerde migratieverhalen na WOII kunnen uploaden en linken aan plaatsen en ruimtes in de stad.” Hechtere stadsgemeenschap. Ook de stad Antwerpen zet enthousiast haar schouders onder het project. Alle stedelijke musea en de archieven doen mee. “Antwerpen heeft een rijke geschiedenis”, legt burgemeester Bart De Wever uit. “Door een betere kennis van ons verleden kunnen we het heden beter begrijpen en lessen trekken voor de toekomst. Daarom is het belangrijk dat we samen met de universiteit onze schouders onder het project Time Machine zetten. Een beter begrip van onze stad en ons prachtig erfgoed leidt bovendien tot een hechtere stadsgemeenschap. Op 18 maart vindt in het Algemeen Rijksarchief, eveneens partner in het project, in Brussel de officiële lancering van het Time Machine-project plaats. “Er doen nu al heel wat instellingen en organisaties mee, maar nieuwe partners, ook uit de industriële wereld bijvoorbeeld, kunnen nog steeds aansluiten”, besluit Ilja Van Damme. “Partners kunnen uit heel diverse sectoren komen. Zo doet Ubisoft, ontwikkelaar van computerspelletjes, reeds mee. De mogelijkheden voor synergieën zijn eindeloos.”
Meer weten?
https://timemachine.eu/
https://www.antwerptimemachine.eu
http://www.ugent.be/pirenne
Afbeelding: UAntwerpen