Of we nu afstammen van de apen of een voorvader delen, één ding is zeker: we hebben veel met elkaar gemeen. Zoveel zelfs dat we de huidige mensapen onze neven mogen noemen. Vooral de chimpansee en de bonobo zijn nauw verwant aan de mens. En laat die laatste nu net het slechte nieuws gekregen hebben dat hij met uitsterven bedreigd is.

Dwergchimpansee of bonobo?
Bonobo’s en chimpansees lijken hard op elkaar. Aanvankelijk dacht men zelfs dat ze tot dezelfde soort behoren. Dat verklaart meteen waar de originele naam van de bonobo vandaan komt: dwergchimpansee, zelfde aap maar dan kleiner. Pas in 1929 begon men de bonobo als een aparte soort te beschouwen en kreeg hij zijn nieuwe naam.
Natuurlijke habitat: Congo
De bonobo leeft in de tropische wouden van de Democratische Republiek Congo, aan de oevers van de machtige rivier de Kongo. Zijn maaltijden zijn erg gevarieerd. Zo eet hij graag bloemen, bladeren en veel vruchten. Maar ook vlees staat al eens op het menu. Dat gaat dan om kleine reptielen, larven, termieten, vogels en zelfs kleine zoogdieren.

Vrouwen aan de macht
Chimpansees en bonobo’s gedragen zich helemaal anders. Er zijn drie grote verschillen tussen de twee apensoorten:
1. Bonobo’s leven in matriarchale groepen. Dat wil zeggen dat de vrouwtjes er de baas zijn. Bij de chimpansees zwaaien de mannetjes de plak. De dominante bonobovrouwtjes sluiten allianties om de mannetjes in toom te houden. Zo zijn de mannetjes afhankelijk van hun moeder om hun plek in de hiërarchie te bepalen. Zonen van het dominante vrouwtje staan hoger in rang dan die van een lager gerangschikt vrouwtje.
2. In bonobogroepen is er veel minder ruzie dan bij groepen chimpansees. Komt dat omdat vrouwtjes er de baas zijn? Het testosterongehalte wordt bij de bonobo’s in ieder geval beter in toom gehouden en stresserende situaties pakken ze niet aan met geweld.
3. Bonobo’s hebben een uitgebreid seksleven. Net als mens en dolfijnen hebben bonobo’s niet alleen seks om zich voort te planten, het dient ook om stress te verminderen, sociale status te herkennen, om te verzoenen en zelfs gewoon als begroeting. Ook de vrede wordt ermee bezegeld. Sta je in een dierenpark plots oog in oog met een koppel parende bonobo’s? Dat is dus heel normaal gedrag.

Illegale houtkap bedreigt bonobo’s
Minder goed nieuws over deze prachtige apensoort: ze behoren tot de bedreigde diersoorten. Naar schatting leven er nog zo’n 30.000 tot 50.000 exemplaren in het wild. Dat is de helft minder dan twintig jaar geleden. De grootste oorzaken:
De illegale jacht. De bonobo is in Congo niet enkel een lekkernij, ze houden er ook graag een aapje als huisdier. Bovendien zouden bonobo’s genezende krachten hebben volgens de traditionele geneeskunde. De dieren zijn er dus erg gewild.
De oorlog en de politieke onrust in Congo. Al het vlees dat de soldaten en de rebellen kunnen pakken, zullen ze ook pakken.
De illegale houtkap. Grote delen tropisch bos worden gerooid om plaats te maken voor landbouw en veeteelt. Verdwijnt de natuurlijke habitat van de bonobo, dan kan die ook niet overleven. Als er aan dit tempo verder aan ontbossing gedaan wordt, is er over een eeuw geen tropisch woud meer over in Congo … en geen bonobo.

SOS bonobo
Gelukkig zijn er organisaties die de overlevingskansen van onze neef willen vergroten. Zo is de bonobo één van de vier ambassadeurs van de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen (KMDA vzw). KMDA beheert het Europese kweekprogramma voor bedreigde diersoorten én het internationale stamboek voor bonobo’s.

Extra aandacht voor bonobo’s in ZOO Planckendael

Eén van de Europese dierentuinen waarin bonobo’s wonen, is de zoo van Planckendael. Vanaf deze zomer krijgen de bonobo’s in Planckendael een gloednieuw verblijf met extra veel ruimte. Bezoekers kunnen de dieren in hun nagebootste habitat observeren en bestuderen. Ook over het menu van de bonobo wordt er extra uitleg gegeven. Hoewel fruit op het menu staat, is het fruit dat wij hier eten te zoet voor de dieren en da’s niet goed voor de tandjes. Wild fruit is van nature veel zuurder. Daarom zullen groenten er in de toekomst een groter deel van de voeding worden.

Tekst: Carl Bries
Foto’s: ZOO Planckendael

www.seniorennet.be