25.836 foto’s kijken je toe. – Je kan er niet naast kijken.

Bij het binnentreden kijken van -1 tot op het 3de verdiep 25.836 foto’s van gedeporteerde mensen je toe.

Foto’s van 25.484 Joden en van 352 zigeuners die tussen 1942 en 1944 vanuit de Dossinkazerne werden weggevoerd naar Auschwitz – Birkenau. Amper 5% keerden levend terug.

Prof. Dr. Herman Van Goethem, voormalig conservator en directeur van de Kazerne Dossin, en is sinds oktober 2016 rector van de Universiteit Antwerpen:
“Tot midden 1942 kon de bezetter overal in België rekenen op de vaak welwillende medewerking van de overheden. Hoe was dat mogelijk? Waarom ook die vervolging? Wat betekende ze voor de slachtoffers, en hoe reageerden zij? Was er dan geen verzet? Dit zijn kernvragen in dit museum. Vanuit de Holocaust gaat Kazerne Dossin op zoek naar de tijdloze mechanismen van groepsdruk en collectief geweld die in sommige omstandig – heden kunnen uitlopen op massamoord en genocide.”

De Duitsers zaten volledig op het tandvlees.

Op 8 augustus 1918 moesten de Duitsers een extra zware slag in Amiens incasseren. Begin september waren de Duitse troepen teruggedreven tot aan de Hindenburglinie. Begin oktober was de linie doorbroken en was de Duitse terugtocht een vanzelfsprekendheid. Het groot aantal mannelijke slachtoffers en verminkten tekenden de samenleving. Een tekort aan munitie en grondstoffen liet zich duidelijk voelen. Het Duitse thuisvolk en de verliezende troepen werden onrustig en vooral hongerig. Op 4 november kwamen de matrozen en mariniers in Kiel in opstand. Op 9 november brak de novemberrevolutie uit. Keizer Willem II had het zekere voor het onzekere gekozen en was naar Nederland gevlucht.

Op 11 november 1918 werd in Compiègne de wapenstilstand getekend. Duitsland was de vragende partij. Zij zaten volledig op het tandvlees.

De geallieerden organiseerden bijna onmiddellijk een vredesconferentie die werd gedomineerd door de drie grote wereldleiders: Lloyd George (GB), Clemenceau (F), en president Woodrow Wilson (VS) te samen met de vertegenwoordigers van bijna dertig landen. Zij verdeelden Europa als het ware een taart. De grenzen van Duitsland en Hongarije werden hertekend en in het Midden- en Oost-Europa grote ethnische minderheden geschapen die de toekomst zwaar zouden hypothekeren.

Het Verdrag van Versailles.

Alle besproken maatregelen werden geformuleerd in een verdrag dat aan de Duitsers op 28 juni 1919 in de spiegelzaal van het kasteel van Versailles ter ondertekening werd voorgelegd. Het ‘Verdrag van Versailles’ ontstond zonder onderhandelingen van Duitsland hetgeen door de Duitsers als bijzonder vernederend werd aanzien. Duitsland erkende de verantwoordelijkheid voor de geleden oorlogsschade en de verplichting deze te vergoeden. Er werd een Volkenbond opgericht, het geesteskind van president Wilson, die een catastrofe zoals de Groote Oorlog in de toekomst moest verhinderen. Naast monsterachtige herstelbetalingen moesten de Duitsers 75.000 km2 gebieden (Eupen en Malmédy) en koloniën (Rwanda – Burundi) afstaan, hun legers zeer sterk reduceren met inbegrip van het uitleveren van zware wapens, hoogzeevloot en onderzeeërs. Bovendien bleef het Saar- en Rijngebied bezet door de geallieerden.

De Weimarrepubliek

In 1921 werd de definitieve grootte van de herstelbetalingen vastgelegd. Duitsland moest 132 miljard goudmark aan herstelbetalingen aflossen. Daarenboven moest Duitsland gedurende een 10 jaar jaarlijks 7 miljoen ton kolen aan Frankrijk, 8 miljoen aan België en 26 ton aan Italië leveren. Aan Luxemburg de hoeveelheid kolen gelijk aan het vooroorlogs gebruik. Bovendien moest er aan Frankrijk en België een grote hoeveelheid vee worden geleverd: 140.000 melkkoeien, 4000 stieren, 40.000 vaarzen, 120.000 schapen, 1200 rammen, 10.000 geiten, 15.000 varkens en 35.000 paarden. Al vlug bleek de jonge nieuwe republiek Weimar voor een onmogelijke taak te staan. Na het neerslaan van de Spartacusopstand door het regeringsleger in januari 1919, werd in Weimar door de Rijksdag een Nationale Vergadering ingericht die een nieuwe grondwet goedkeurde en een nieuwe Rijkspresident verkoos. De terugbetaling van de aangegane kredieten in de VS, stortte de Duitsers in een misselijkmakende inflatie en politieke instabiliteit. In deze onrustige periode waren volksopstootjes van paramilitaire afdelingen of knokploegen tussen radicale linkse en rechtse partijen dagelijkse kost. In 1923 vonden Frankrijk en België de kolenlevering onvoldoende en besloten om gewapend de kolen in het Ruhrgebied weg te halen. Einde 1923 bereikte de inflatie haar hoogtepunt voor 1 Amerikaanse dollar kreeg men 1 biljoen mark.

In 2010 betaalde Duitsland zijn laatste schulden uit de eerste oorlog af.

De Bierkellerputch

page2image1828928

groeiende DAP veranderde van naam tot NSDAP (Nationalsozialistische Duitsche Arbeiterpartei). Op 9 mei 1923 tracht Hitler, vanuit een bierkelder, door middel van een staatsgreep de macht te grijpen. De ‘Bierkellerputch mislukt en Hitler wordt veroordeeld tot 5 jaar gevangenis. Hij schrijf er zijn boek ‘Mein Kampf’. Waarin hij het onrecht belicht, waarmee het ‘Verdrag van Versailles’ de Duitse maatschappij naar de armoede verwees. Over het verlies van de oorlog door complotten tussen de Joden en de communisten, over de Über- en Untermenschen en over het Lebensraum. Na amper 10 maanden wordt Hitler uit de gevangenis ontslagen. Ondertussen werd het herstelbetalingsplan en de Amerikaanse leningen volgens het Dawesplan hertekend, wat resulteerde tot een duidelijke verbetering van de economie. De beurskrach van Wall Street in 1929 duwde Duitsland echter terug in de armoede met grote economische problemen.

In het verkiezingsjaar 1932 draait de propagandamachine op volle toeren. De NSDAP belooft brood en werk en behaalt niet minder dan 37% van de stemmen. In januari 1933 werd Hitler Rijkskanselier.

Op 27 februari 1933 brak er brand uit in het Rijksdaggebouw. Hitler beschuldigde de communisten van brandstichting. Hij liet ze arresteren en stelde de grondwet tijdelijk buiten werking, vroeg om volmachten en het inrichten van nieuwe verkiezingen. De NSDAP behaalde 44%, onvoldoende voor een meerderheid. Met gemanipuleerde parlementsleden en met communisten die gevangen zaten, stemde het parlement vóór de machtigingswet. Op 1 maart 1933 was Duitsland een totalitaire staat geworden.

‘Nacht van de Lange Messen’,

De SA (Sturmableitung), de knok- en oproertroepen van de NSDAP, waren boven het hoofd van Hitler uitgegroeid. Meer nog, Ernest Röhm, hoofd van de SA, een van de hoofdfiguren van de Bierkellerputch, wou zijn SA uitbouwen evenredig met de Reichswehr (reguliere leger). Dit was buiten de generaals en Hitler gerekend. Wetende dat ook het Duitse establishment met de grootindustriëlen op kop de SA wat te gortig vonden werd er een motief verzonnen: Röhm zou een coup voorbereiden tegen Hitler. Tijdens de ‘Nacht van de Lange Messen’, ook bekend als de Römh-Putch, werd er een zuiveringsactie door de SS (Schutzstaffel) onder leiding van Heindrich Himmler doorgevoerd. Op 30 juni – 2 juli 1934 werd de ganse top van de SA inclusief Ernest Rohm en verschillende politieke tegenstanders vermoord.

1ste verdieping, sfeerbeeld, op de voorgrond krijgsgevangen Duitse soldaten najaar 1918

In 1919 werd de nog steeds in actieve dienst verblijvende Adolf Hitler als infiltrant naar de sterk nationalistische DAP – Deutsche Arbeiterpartei – gestuurd. Een toespraak maakte sterke indruk op het bestuur. Hitler werd lid en schopte het in 1921 tot partijleider. De sterk

Op 2 augustus 1934 stierf de rijkspresident Von Hindenburg. Hitler eigende zich ook deze functie toe en benoemde zichzelf ‘Fuhrer und Reichskanzler Adolf Hitler’. Als Fuhrer werd hij ook opperbevelhebber van het leger.

De Nationaal socialistische dictatuur.

Brood en werk had Hitler beloofd. In juni 1933 start hij het Reinhardt plan en paste de Keynesiaanse maatregelen toe. Door in de economie te investeren zal dit leiden tot meer banen, hogere consumptie en vervolgens hogere productiviteit. Aanleggen van ‘Autobanen’, verbeteren en uitbreiden van het sporennet, het bouwen van woningen. Ook werd er een auto ontworpen voor het volk (Volkwagen).

Bijzonder stevig werd er geïnvesteerd in het leger en wapenindustrie en er werden goedkope radio’s geproduceerd. Joseph Goebels zorgde ermee voor verhoogde propaganda: “Radio is geen speelgoed, maar een buitengewoon ernstige aangelegenheid […] Ik beschouw de radio als het allermodernste en allerbelangrijkste massabeïnvloedings- instrument dat er bestaat”

In 1934 werd de RAD (Reichsarbeidsdienst) opgericht, werkloze jongeren werden verplicht tegen laag loon tewerkgesteld en de Hitlerjugend werd verplicht om gedurende enkele maanden te werken: velden bewerken, bossen omhakken, snelwegen aanleggen. Meisjes deden dienst in ziekenhuizen, gezinnen, grootkeukens…

Maar ook: vanaf april 1933 wordt een reeks Jodenwetten gestemd, die de Joden het land uitdrijven en begint de verplichte sterilisatie van mensen met een handicap.

“In de jaren na 1933 speelde het ‘Joodse vraagstuk’ hoe langer hoe minder een rol in het dagelijkse leven van de meeste Duitsers. De Joden werden meer en meer gedepersonaliseerd, onttrokken aan sociaal en economisch contact met niet-Joden, vrijwel verwijderd uit het dagelijkse leven van de gewone burger en feitelijk tot een ideologisch antisymbool gereduceerd.” historicus Ian Kershaw.

De NSDAP was uitgegroeid tot een massaorganisatie die dezelfde massa stuurde en controleerde.

“Deze jeugd leert niets anders dan Duits denken, Duits handelen. Ze gaan van het Jungvolk naar de Hitlerjugend, dan nemen we ze direct over in de partij. En als ze dan nog niet helemaal nazi zouden zijn, dan komen ze bij de Arbeitsdienst. En wat er dan nog aan klasse- of standenbewustzijn is, dat lost het leger op. Ze worden niet meer vrij, hun hele leven niet.” Hitler, 1938.

Museum Kazerne Dossin 1ste verdieping – Massa & Migratie

page3image1769568

Een gigantische muurfoto van uitgelaten jongeren op het muziekfestival Tomorrow: een massa op een festival.

Een uitgelaten massa in 1936 juicht Adolf Hitler toe in de film ‘Triumph der Willens’ van Leni Riefenstahl

9 op 10 november 1938. Kristallnacht: synagogen, scholen van Duitse Joden, winkels en bedrijven werden zwaar beschadigd of in brand gestoken. Een ware pogrom was begonnen.

1920 – 1930 Duitsland. Foto’s tonen raciaal geweld terwijl ook vrouwen en kinderen lachend staan toe te kijken. 1920 – 1930 België; Joden en zigeuners, meestal arme mensen, vinden een relatief veilig onderkomen.

Het museum laat ons nadenken over de gelijkenissen tussen de immigranten van toen en die van vandaag.

De Duitse inval op 10 mei 1940 veranderde de samenleving compleet. België is nu bezet. De Joden werden geregistreerd. En ook de Belgische overheid werkte met de bezetter vaak samen.

Museum Kazerne Dossin 2de verdieping – Angst & Discriminatie

België is in 1940 – 1942 een politiestaat geworden. Grove antisemitische propaganda wordt door de Duitse bezetter verspreid. De Joden krijgen de schuld van alle zonden, zelfs het ontstaan van WOI. In verschillende kamers worden 25 verhalen van Joodse belevenissen verteld.

Zomer 1942. De razzia’s en deportaties worden gemeengoed in het straatbeeld, soms met medewerking van de reguliere politionele diensten.

Gedurende de maanden augustus en oktober in 1942 worden 17.000 joden via de Dossinkazerne weggevoerd.

Kazerne Dossin als verzamelplaats 1942

Museum Kazerne Dossin 3de verdieping – Angst & Discriminatie

Vanaf de zomer 1942 vertrekken vanuit de Dossinkazerne 25.484 Joden en 352 zigeuners met 28 transporten naar het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz – Birkenau.

Langs de lange gang, met zicht op de muurfoto van Auschwitz –Birkenau, enerzijds de aankomstbeelden van de selectie van de ongelukkigen, anderzijds lachend en zingend SS-kamppersoneel

Een gigantische muurfoto van de toegangspoort Birkenau.

Maar in België leefden gedurende 1942 – 1944 minstens 15.000 Joden ondergedoken dank zij de hulp van velen. Vanaf 1942 kent het gewapend verzet een sterke opkomst. Onder hen ook Joden die actieve weerstand boden tegen de Duitse bezetter.

“Het centrale thema van deze derde verdieping mag dan al de ‘dood’ zijn, even belangrijk is de vraag hoe nadien nog leven mogelijk kon zijn voor de vervolgden die het geluk hadden de oorlog te overleven.”

page4image1785248

Memorial

Bij het betreden van de oude kazerne bevind zicht rechts de toegang van het Memorial. Een herinnering aan de duizenden mensen die van hieruit werden gedeporteerd. Slechts 5% zou terugkomen.

In de eerste kamer staan drie foto’s: een jong joods koppel, een jonge zigeunervrouw, en van vier kleine joodse kinderen. Elke foto een stille getuige van een onzinnige en onmenselijke verschrikking waarbij het frêle leven abrupt wordt weggerukt uit hun veelbelovende toekomst.

In de kelderruimte klinken uit 28 luidsprekers de namen van de 25.484 joden en 352 zigeuners die in 1942- 1944 vanuit Dossin in 28 opeenvolgende transporten werden weggevoerd.

Nog in de kelder, in een kleine gewelfde ruimte staan 28 schermen, één per transport. Elk scherm toont, foto na foto, het gelaat van de mannen, vrouwen en kinderen die werden weggevoerd.

Dit memoriaal noemt de slachtoffers niet enkel bij hun naam, maar geeft ze ook een gezicht. Zo zagen ze er uit, met eigen dromen en verwachtingen.

Kazerne Dossin, Goswin de Stassartstraat 153, 2800 Mechelen. Ma., Di., Do;, V. 09:00 – 17:00 Za. & Zo. 09:30 – 17:00. Gesloten: alle woensdagen, 10 en 11 sept. 2018 (Joods Nieuwjaar), 19 sept. 2018 (Jom Kipoer) en 1 jan. 2019. Info: + 32 (0) 15 29 06 60 en www.kazernedossin.eu.

Frank Van Dessel  –  foto’s Ch. Jennis

Herkomst van de illustraties:

Foto’s van 25.484 gedeporteerden, Museum Kazerne Dossin.

Museum Kazerne Dossin,1ste verdieping, sfeerbeeld, op de voorgrond krijgsgevangen Duitse soldaten najaar 1918.

Museum Kazerne Dossin, 1ste verdieping muurfoto, uitgelaten jongeren op het muziekfestival Tomorrow.

Kazerne Dossin werd in 1942 in gebruik genomen als verzamelplaats. Kazerne Dosin, Mechelen. Fonds Kummer, Museum Kazerne Dossin, 5.11.

Museum Kazerne Dossin, 3de verdieping, muurfoto van de toegangspoort Birkenau.