Een woord, een blik, een gebaar, een glimlach… Het lijkt niet veel voor te stellen, maar het is juist zeer veel voor mensen met vergevorderde dementie. Het contact met een huisdier haalt hen uit hun isolement. Tien projecten voor therapie met dieren krijgen steun van de Koning Boudewijnstichting. “Hoe is het Boy? Ah, je bent zo zacht.” Yvette aait Boy, een schattige Australische herdershond, die liefdevol zijn snuit op haar knieën legt terwijl ze hem zachtjes toespreekt. Jacqueline Wattiez, de logopediste van het woonzorgcentrum Foyer Notre-Dame de Paix in Audregnies (Qiévrain), kan er niet van over: “Yvette zei voordien geen woord. Ze bleef moedeloos naar de grond staren. We konden geen contact maken met haar. Maar zodra de hond er is, reageert ze. Ze lacht, ze praat wat tegen hem. Het zijn maar een paar woordjes. Misschien vindt u dat weinig, maar voor ons is dat een zeer positieve evolutie.”
“Een hond oordeelt niet. Hij dwingt je tot niets. Je kan met hem zonder woorden communiceren, via je glimlach of je gelaatsuitdrukking”, gaat Jacqueline Wattiez verder. “Een hond doorbreekt het stilzwijgen bij mensen die opgesloten zitten in zichzelf. Hij behaalt resultaten die wij niet bereiken met klassieke middelen.”
Andere bewoners kunnen dankzij het huisdier hun motoriek verbeteren, zegt ergotherapeut Vincent Quintin. “Sommigen hebben moeite om hun bewegingen te coördineren of zijn apraxisch, wat betekent dat ze zelfs heel eenvoudige bewegingen niet meer kunnen uitvoeren. Tijdens de activiteit nodigt de begeleidster de bewoners uit om de hond te borstelen, hem te drinken te geven, een bal te gooien. Dat stimuleert hen. Gewoon een bal gooien voor Boy kan een grote stap vooruit betekenen voor mensen met ernstige motorische problemen.”
De aanwezigheid van de hond kan ook leiden tot meer communicatie. Veel mensen hebben een huisdier gehad. Als Boy er is, denken ze terug aan hun eigen viervoeter en halen ze herinneringen op. Vincent Quintin: “We zien bewoners die normaal onsamenhangend praten, plots pertinente vragen stellen over de hond: wat eet hij, waar slaapt hij? Het dier trekt hen de realiteit in, ze blijven in het moment.”
Lauriane Carlier begeleidt de therapie met huisdieren. Ze gaat één keer per week met Boy naar de Foyer Notre-Dame de Paix. “Er is eerst een groepssessie met een tiental bewoners. Daarna ga ik langs in de kamers met de ergotherapeute voor een individueel bezoek aan patiënten die niet mobiel zijn.” “De hond is als een magneet voor bewoners,” voegt Vincent Quintin eraan toe. “Wanneer we met hem door de gangen lopen, zegt iedereen die langskomt hem gedag of probeert hem even te aaien. We zouden onze activiteit kunnen uitbreiden tot alle 150 bewoners van ons woonzorgcentrum, maar dat is praktisch niet haalbaar. We hebben ons daarom beperkt tot de meest geïsoleerde bewoners met vergevorderde dementie.”
Tijdens de groepssessie wachten Nelly, Josiane, Michel, Ginette en de anderen op Boy, in stilte, alsof ze weg zijn van deze wereld. Zodra Lauriane binnenkomt met de hond, komt de groep tot leven. Lauriane stapt rondjes met Boy, zodat alle bewoners hem een koekje kunnen toestoppen, aaien of de bal gooien. Soms is het niet meer dan een lichte beweging, voorzichtig begeleid door de animator. De hond laat alles gebeuren en dit stelt zelfs de meest terughoudende bewoners gerust. “Kijk eens hoe blij hij is om jullie terug te zien! Weten jullie nog hoe hij heet?” vraagt ze. Sommige bewoners beginnen spontaan te praten. “Ik had ook een hond. Hij was grijs en heette Volcan”,zegt Ginette tegen haar buur. Het is de zesde keer dat deze wekelijkse activiteit plaatsvindt in het woonzorgcentrum. “Het is te vroeg om al een balans op te maken”, zegt Vincent Quintin. “De effecten variëren van week tot week, het hangt ook af van de toestand van de bewoner.” En inderdaad, wanneer we met Boy langs de kamers gaan, reageert Renée nauwelijks op de hond. Ze zegt dat ze moe is en ze vraagt om haar met rust te laten, terwijl ze bij de vorige bezoeken met de hond helemaal opleefde. “Hun reacties zijn onvoorspelbaar, we geven hun de kans maar we dringen nooit aan. Over het algemeen hebben we echter de indruk dat deze therapie met huisdieren erg positief is. Het doet de meest verwarde patiënten echt deugd.”
Validatietests
Lauriane Carlier leidt de vzw Mabea, gespecialiseerd in dierentherapie en hippotherapie. “We zijn actief in woonzorgcentra, centra voor mensen met een handicap, een ziekenhuis”, zegt ze. “Ik heb een opleiding gevolgd in gedragsbiologie van paarden en van honden. Boy is niet speciaal afgericht, want dat kan zijn spontaneïteit aantasten. Het belangrijkste is het karakter: de hond moet vooral kalm en sociaal zijn. Boy heeft validatietests ondergaan in Frankrijk. Die certificeren dat hij geschikt is voor therapie moet dieren.”
Lauriane ziet de positieve effecten van deze activiteit op de bewoners: “Therapie met dieren beroert het emotionele brein van mensen die steeds minder begrijpen, en herinnert hen aan positieve ervaringen. Het stimuleert hun belangstelling en hun zintuigen. Alleen al een blik, een glimlach of een ‘dank u’ van iemand die tot dan op niets meer reageerde, betekent al heel veel.”
Foto’s: www.kbs-frb.be