Slechts één op de vier jongeren beseft dat sociale netwerksites persoonlijke informatie doorspelen aan bedrijven. Wetenschappers van UAntwerpen lanceren ter gelegenheid van Safer Internet Day een filmpje om jongeren uit te leggen hoe ze die (vaak listige) reclame kunnen herkennen, met de bedoeling dat ze in de toekomst meer stil staan bij hun online gedrag.
Op dinsdag 6 februari was het weer Safer Internet Day. In meer dan 110 landen worden er initiatieven georganiseerd om van het internet een veilige, creatieve en leuke plek te maken, voor iedereen. Aan die doelstelling werken de Vlaamse universiteiten KU Leuven, UAntwerpen, UGent en VUB al bijna vier jaar met het project AdLit (‘advertising literacy’ of reclamewijsheid), met de financiële steun van VLAIO. “Met AdLit willen we jongeren kritisch en weerbaar maken voor de subtiele online reclame, die ons vaak via ‘achterpoortjes’ wordt voorgeschoteld”, legt Brahim Zarouali (onderzoeksgroep MIOS, UAntwerpen) uit. “Uit ons onderzoek blijkt dat jongeren in het algemeen wel weten dat er advertenties aanwezig zijn op sociale netwerksites, maar slechts 26% van de jongeren tussen 12 en 17 is er zich van bewust dat deze sites persoonlijke informatie doorspelen aan bedrijven en merken, zodat die gepersonaliseerde advertenties kunnen maken.”
Etnische afkomst
De onderzoekers pakken nu uit met een filmpje, waarin wordt uitgelegd hoe die gepersonaliseerde advertenties tot stand komen en wat bedrijven er mee willen bereiken. Zarouali: “Een sociaal netwerk als Facebook is gratis voor de gebruikers, maar eigenlijk ‘betalen’ die gebruikers met hun persoonsgegevens. De netwerken weten ontzettend veel over hun (anonieme) gebruikers, dankzij hun zoek- en postgedrag: onschuldige dingen zoals hun lievelingshamburger, maar ook gevoeligere zaken zoals hun politieke voorkeur of etnische afkomst. En de ‘algoritmes’ worden almaar beter in het voorspellen van toekomstige voorkeuren en gedrag op basis van deze persoonlijke informatie.”
Dat resulteert in advertenties in het nieuwsoverzicht en in de zijbalk, met het label ‘gesponsord’. “De sociale netwerken weten waar je was en wat je opzocht: eigenlijk staan we onze privacy af”, zegt prof. Michel Walrave (UAntwerpen), een van de promotoren van het AdLit-project. “We hopen dat scholen aan de slag gaan met dit filmpje, in lessen rond bijvoorbeeld privacy en online reclame. Natuurlijk bieden de sociale netwerken heel wat mogelijkheden, maar je staat best kritisch tegenover je eigen zoek- en postgedrag. Jongeren moeten opgroeien tot geïnformeerde consumenten die zelfbewuste keuzes maken.”
Nieuwe privacywet
Op 25 mei treedt een nieuwe, uitgebreide Europese privacywetgeving in werking. Met het oog daarop bezorgen de onderzoekers binnenkort de nodige richtlijnen aan het beleid. UAntwerpen werkt ook aan een vervolgonderzoek, om na te gaan of het filmpje tot bepaalde inzichten en een ander surfgedrag bij jongeren zal leiden.
Het filmpje is te bekijken op de website van het AdLit-project: http://www.adlit.be/nieuws/animatiefilm-reclame-op-sociale-netwerken.
