Het Art Center Hugo Voeten bracht onlangs de tentoonstelling A Colorful Twilight, een selectie schilderijen en tekeningen van de Belgische schilder Herman Diels (1903-1986). Het oeuvre van Herman Diels had raakvlakken met de heersende kunststromingen van het naoorlogse België maar was vooral een picturale verwoording van een eigenzinnige persoonlijkheid in een geografisch isolement waar hij zelf voor gekozen had. Het Kempisch landschap bracht deTurnhoutse schilder tot rust maar inspireerde hem niet in zijn werk. Hij brak met de traditie en uiteindelijk ook met de academische regels.
Van bezadigd realist tot bizar visionair
In zijn beginjaren schilderde Herman Diels vele portretten.Hoewel zeer academisch vormen deze werken de basis in zijn picturale evolutie. De menselijke figuur blijft het hoofdmotief in zijn ontwikkeling tot artistieke vrijheid, los van regels en traditie. Opvallend zijn de vele familieportretten, vooral van zijn zoon Paul en zijn vrouw Elza. Haar toewijding, aanmoediging en culturele achtergrond stimuleerden de kunstenaar. Het coloriet van zijn eerste werken evolueert van stille grijze tinten naar tonen van geel die de figuren omringen in een warme gloed. Dit is het begin van het intense kleurenspel in zijn latere werken. Voorzichtig ontdoet Diels zich van de academische ballast en overbodige details.
“Schilderijen branden goed”
Op zijn eerste groepstentoonstelling in Het Salon van Kunst van Heden te Antwerpen in 1939 wordt Herman Diels geconfronteerd met werk van Constant Permeke. Diep onder de indruk besluit hij niet meer te exposeren. “Als men het in zijn hoofd haalt iemand te willen worden, moet men eigen werk met het allerbeste uit alle eeuwen durven vergelijken…”. Diels vindt zijn schilderijen middelmatig en vernietigt vele van zijn werken. Jaren van twijfel volgen. Hij bestudeert de mythologie, verdiept zich in de klassieke literatuur en werkt in volledige afzondering. De kunstenaar zal niet terug tentoonstellen voor 1950.
Le Cavalier Solitaire
Herman Diels flirt in zijn werk met vele kunststromingen: impressionisme, cloisonnisme, kubisme, fauvisme, surrealisme, magisch-realisme, expressionisme… Nabootsen doet hij nooit. Hij gaat zijn eigen weg. Geen boerderijtjes, geen heide landschappen. “Wat ik schilder komt van binnen uit en nooit van buiten”. In het zelf gekozen geografisch isolement schept hij een eigen wereld. De rust van de Kempen voedt het rijpingsproces van zijn verbeelding. Eigenzinnig gaat hij zijn eigen weg, alleen. Hij schept een intrigerende droomwereld. Geen titels, geen data. Dat is zijn bewuste keuze. Zo behoudt hij het mysterie van zijn hallucinante visioenen.
Persoonlijk cloisonnisme
De term cloisonnisme werd voor het eerst gebruikt door kunstcriticus Edouard Dujardin in 1888. Het woord is afgeleid van de middeleeuwse techniek van het emailleren, het cloissoné, waarbij de vlakjes emaille van elkaar gescheiden worden door metalen randjes. Kenmerkend voor het cloisonnisme in de schilderkunst zijn vooral de grote heldere kleurvlakken omgeven door donkere contourlijnen. Zij roepen de schittering van glasramen op. Er is verder weinig aandacht voor een kloppend perspectief. Paul Gauguin (1848-1903) heeft op die manier vaak zijn geliefde Tahiti in beeld gebracht. Diels, geboren in het stervensjaar van de Franse schilder, voegde aan deze stijl weer een persoonlijke toets toe. Hij gebruikte kleine afgelijnde vakjes van verschillende vorm met een juist en verfrissend gevoel voor kleurverhouding.
Angst en ontlading
Bezeten door de raaklijn tussen waarheid en leugen hield de kunstenaar van het circus, ondanks zijn innerlijke felle bewogenheid. “Ik ervaar het schilderen als de ontvluchting en de bezwering van iets dreigends”. In de wereld van het carnaveleske, de uitbundigheid, het vrije contact en de lichamelijkheid vond hij als het ware een uitlaatklep voor zijn rusteloze geest. Herman Diels was geen meester van het woord. Enkel picturaal drukte hij zijn gevoelsleven uit, soms zwaarmoedig en cynisch dan weer melancholisch. Innerlijke rust vond hij zelden. Daarom zocht hij de eenzaamheid op om het oppervlakkige van onze wereld, waar hij moeite mee had, te ontvluchten.
Herman Diels, een Einzelgänger
Het niet-Kempisch oeuvre van Herman Diels, een geboren en getogen Kempenaar, zal wellicht een mysterie blijven. Op zijn eigenzinnige manier schept hij een verbeeldingswereld met mysterieuze, feeërieke, soms angstaanjagende figuren. Hij gebruikt deze picturale taal vaak om zijn afkeer voor een huichelachtige wereld te verwoorden. Zijn persoonlijke scheppingskracht laat de kleuren exploderen op de doeken in een stijl die moeilijk te beschrijven valt. Jeroen Bosch, Diego Velázquez, Jean Antoine Watteau, Francisco Goya, Honoré Daumier, Odilon Redon, Kees van Dongen, Oscar Kokoschka… Diels bewonderde hen voelbaar allemaal maar behield koppig zijn aparte, ongeëvenaarde stijl die zijn werk zo uniek en authentiek maakt.
Art Center Hugo Voeten Vennen 22 2200 Herentals +32 14 22 91 18 info@artcenterhugovoeten.org www.artcenter.hugovoeten.org.

Foto’s: Art Center Hugo Voeten