Voor deze tentoonstelling in de publieke ruimte van Antwerpen –het eerste publieke soloproject van de kunstenaar in België– maakt Ken Lum (1956, Canada) een nieuwe reeks grote affiches waarin onze relatie tot werk centraal staat. Hoewel ieder portret een uniek persoon weergeeft, roepen de teksten zorgen of angsten op die we allemaal kennen: Wat als ik morgen geen werk meer heb? Wie zorgt er voor mijn kinderen wanneer ik moet werken? Waarom ziet niemand hoe hard ik werk?
Werk is één van de weinige werkelijk universele en verbindende aspecten van het menselijke leven. Werk is een noodzaak, maar ook een bron van trots en eigenwaarde. Of van het tegendeel: van onzekerheid en stress. De mensen die afgebeeld worden zijn, zoals Lum het zelf stelt, “erfgenamen van de tegenstrijdige en vaak schadelijke gevolgen van de moderne tijd. Het hedendaagse tijdvak waarin ze zich bevinden is vaak onderdrukkend en de personages gaan er de strijd mee aan, vaak zonder veel slagkracht.”
De teksten die de fotoportretten begeleiden – die we instinctief lezen alsof de geportretteerden tot ons spreken – roepen de ontreddering van een ontslag op, of de wrange wetenschap geluk te hebben überhaupt een job te hebben, ongeacht of je er plezier aan beleeft. De arbeidsmarkt fungeert als een belangrijke weergave van maatschappelijke en sociaal-economische verschuivingen, zoals de opkomst van de zogenoemde ‘gig economy’ of ‘flexconomie’. Door zijn blik op de werkende mens te richten, toont Lum ons de vaak genadeloze aard van corporatisme en kapitalisme. Tegelijk spreekt er steeds een zekere mildheid en menselijkheid uit deze werken: we herkennen ons in de afgebeelde figuren. En hoewel ieder persoon geïsoleerd afgebeeld wordt, vertelt Ken Lum ons dat we niet alleen staan in het aangaan van de uitdagingen van alledag. De huidige globale gezondheidscrisis en de impact hiervan op onze leef- en werkwereld toont nogmaals aan hoe verweven ons professionele en persoonlijke leven zijn.
Tekst en beeld werken samen om de toeschouwer anders te laten kijken naar de ander en naar zichzelf. Ken Lum toont in zijn werk dat de grens tussen het herkenbare en het cliché of het vooroordeel soms dun is. Het contrast tussen wie we zien en wat we lezen stelt stereotiepe ideeën over representatie in vraag en biedt alternatieven die het veld van de publieke verbeelding verruimen.
De titel van deze reeks nieuwe werken is Time. And Again., wat niet alleen letterlijk verwijst naar tijd en herhaling, maar in het Engels ook een uitdrukking is die zoveel betekent als “steeds opnieuw”. Het begrip van tijd dat zo wordt opgeroepen is niet rechtlijnig, maar circulair: we komen in ons leven steeds dezelfde zorgen opnieuw tegen, zoals over onze job. De titel verwijst ook naar de vaak overmatige hoeveelheid tijd die we spenderen aan werken en naar de repetitieve aard van alle werk. Ten slotte is herhaling ook als stijlfiguur aanwezig in de korte teksten die deel uitmaken van elk nieuw werk. Als om hun gedachten en angsten te bezweren met een gebed of een mantra herhalen de afgebeelde individuen hun angsten en zorgen keer op keer.
Time. And Again. werd gecureerd door Samuel Saelemakers, curator collectie Kunst in de Stad – Middelheimmuseum
OVER KEN LUM
De relatie tussen arbeid en identiteit is een terugkerend motief in het oeuvre van Ken Lum, die internationaal erkend is als een van de belangrijkste stemmen in het debat over kunst, representatie en publieke ruimte. In zijn oeuvre combineert hij een hoge mate van herkenbaarheid en leesbaarheid met nuance en kritische reflectie. Sinds de late jaren ‘80 maakt Lum op geheel eigen wijze werk waarin vraagstukken rond afkomst, klasse, de uitdagingen van het hedendaagse leven centraal staan. Met beeld en tekst verbindt Lum het individuele met het herkenbare en het intieme met het gemeenschappelijke. De kunstenaar in zijn eigen woorden:
“In mijn werk gebruik ik tekst om de beleving van de foto’s te versterken. De tekst benadrukt het feit dat de foto nooit de echte ervaring kan vatten. Ik hoop dat de tekst op haar beurt een nieuw beeld oproept, gekoppeld aan – maar duidelijk verschillend van – het gegeven beeld.”
Ken Lum werd geboren in 1956 in Vancouver, Canada. Hij woont en werkt in Philadelphia, V.S., waar hij hoofd is van de afdeling Schone Kunsten van de University of Pennsylvania’s Weitzman School of Design. Zijn werk werd de voorbije decennia reeds getoond in grote tentoonstellingen zoals Documenta 11, de Biënnale van Venetië, de Sao Paulo Biënnale, de Shanghai Biënnale, de Carnegie Triënnale, de Sydney Biënnale, de Busan Biënnale, de Liverpool Biënnale, Gwangju Biënnale, Moskou Biënnale, en de Whitney Biënnale.
In 2020 verscheen “Everything is Relevant. Writings on Art and Life 1991-2018”, een verzameling essays en lezingen, uitgegeven bij Concordia University Press. Samen met Paul Farber is Ken Lum oprichter van Monument Lab, een organisatie gewijd aan de historische studie en hedendaagse creatie van monumenten en kunst in de publieke ruimte.
Cockerillkaai, 2000 Antwerpen
4 juni – 5 september 2021
Foto’s: www.middelheimmuseum.be